Giáo sĩ Đắc Lộ (1593-1660): Vấn đề các giáo sĩ bản quốc
V. Vấn đề các giáo sĩ bản quốc
Như chúng tôi đã nói ở trên, Đắc Lộ trở về Âu châu với ba mục đích: một là thỉnh cầu Đức thánh Cha sai các giám mục tới Đàng Trong và Đàng Ngoài, hai là thông báo cho các vua chúa công giáo biết sự nghèo khó của các giáo sĩ truyền giáo ở những xứ này, và ba là cho Bề Trên Cả Dòng biết cần phải phái các giáo sĩ tới truyền giáo. Điều chúng tôi được biết là đã có khá nhiều giáo sĩ tình nguyện ra đi, trong số đó có cha J. Tissanier người Pháp và vẫn có người tiếp tục đi truyền giáo. Còn về việc phái các giám mục đi thì còn gặp nhiều trở ngại. Triều Roma chậm chạp. Nhưng ở Pháp đã có nhiều tổ chức sẵn sàng ủng hộ.
Chúng tôi chưa nghiên cứu tường tận về thời kì Đắc Lộ vận động ở Roma cũng như ở Paris. Chúng tôi chỉ nghi nhận theo những gì hiện có tại Văn khố trụ sở các cha thừa sai Ngoại quốc Rue du Bac, thí dụ: Đắc Lộ tới Paris tìm được những người cộng tác, gặp cha Bagot, tới thăm phố Coupeaux, ca tụng cha Amatus đã bênh vực lập trường của Đắc Lộ. Ông gửi một bức thư cho M. de Meurs nói về tình trạng các khu truyền giáo ở Viễn Đông; một tài liệu khác cho biết các chi tiết về hành trình đi Trung quốc của các thừa sai; đơn xin thánh bộ phái các giám mục tới Đàng Ngoài và Đàng Trong, đơn gửi các Hồng y cũng về việc này, những vận động ở Roma, những lời giải thích vận động của ông, những cuộc hành trình vô ích, nghĩa là không được việc. Có mấy văn kiện được ghi rõ năm tháng, thí dụ đơn thỉnh cầu năm 1651, đơn thỉnh cầu đức Alexandre VII năm 1657 do Vincent de Meurs đọc. Lại còn bản tường trình Đắc Lộ viết, trong đó ông cho biết các lí do vì sao ông không muốn nhận chức giám mục mà người ta muốn phong cho ông, vào năm 1656. Có một tài liệu đầy đủ hơn cả tự tay Đắc Lộ viết, rõ hơn hết ở "volume 200 tr. 5-12". Chúng tôi thiết nghĩ ĐC Chappoulie cũng đã biết tới những văn kiện này và một phần các văn kiện cũng đã được Launay in trong tác phẩm Các tư liệu lịch sử giáo hội Đàng Ngoài.
Hội Thừa Sai được thiết lập vào năm 1659, một năm trước khi Đắc Lộ mất tại Ba tư (1660), Đàng Trong và Đàng Ngoài được trở thành địa phận tông tòa. Một giám mục, năm 1659, được cử đi, nhưng không vào được Việt Nam. Đó là đức cha Fr. Pallu thuộc Hội Thừa Sai ngoại quốc Paris. Nhưng cũng từ đây xảy ra tranh chấp giữa các giám mục tông tòa và các giáo sĩ Dòng Tên. _
V. Vấn đề các giáo sĩ bản quốc
Như chúng tôi đã nói ở trên, Đắc Lộ trở về Âu châu với ba mục đích: một là thỉnh cầu Đức thánh Cha sai các giám mục tới Đàng Trong và Đàng Ngoài, hai là thông báo cho các vua chúa công giáo biết sự nghèo khó của các giáo sĩ truyền giáo ở những xứ này, và ba là cho Bề Trên Cả Dòng biết cần phải phái các giáo sĩ tới truyền giáo. Điều chúng tôi được biết là đã có khá nhiều giáo sĩ tình nguyện ra đi, trong số đó có cha J. Tissanier người Pháp và vẫn có người tiếp tục đi truyền giáo. Còn về việc phái các giám mục đi thì còn gặp nhiều trở ngại. Triều Roma chậm chạp. Nhưng ở Pháp đã có nhiều tổ chức sẵn sàng ủng hộ.
Chúng tôi chưa nghiên cứu tường tận về thời kì Đắc Lộ vận động ở Roma cũng như ở Paris. Chúng tôi chỉ nghi nhận theo những gì hiện có tại Văn khố trụ sở các cha thừa sai Ngoại quốc Rue du Bac, thí dụ: Đắc Lộ tới Paris tìm được những người cộng tác, gặp cha Bagot, tới thăm phố Coupeaux, ca tụng cha Amatus đã bênh vực lập trường của Đắc Lộ. Ông gửi một bức thư cho M. de Meurs nói về tình trạng các khu truyền giáo ở Viễn Đông; một tài liệu khác cho biết các chi tiết về hành trình đi Trung quốc của các thừa sai; đơn xin thánh bộ phái các giám mục tới Đàng Ngoài và Đàng Trong, đơn gửi các Hồng y cũng về việc này, những vận động ở Roma, những lời giải thích vận động của ông, những cuộc hành trình vô ích, nghĩa là không được việc. Có mấy văn kiện được ghi rõ năm tháng, thí dụ đơn thỉnh cầu năm 1651, đơn thỉnh cầu đức Alexandre VII năm 1657 do Vincent de Meurs đọc. Lại còn bản tường trình Đắc Lộ viết, trong đó ông cho biết các lí do vì sao ông không muốn nhận chức giám mục mà người ta muốn phong cho ông, vào năm 1656. Có một tài liệu đầy đủ hơn cả tự tay Đắc Lộ viết, rõ hơn hết ở "volume 200 tr. 5-12". Chúng tôi thiết nghĩ ĐC Chappoulie cũng đã biết tới những văn kiện này và một phần các văn kiện cũng đã được Launay in trong tác phẩm Các tư liệu lịch sử giáo hội Đàng Ngoài.
Hội Thừa Sai được thiết lập vào năm 1659, một năm trước khi Đắc Lộ mất tại Ba tư (1660), Đàng Trong và Đàng Ngoài được trở thành địa phận tông tòa. Một giám mục, năm 1659, được cử đi, nhưng không vào được Việt Nam. Đó là đức cha Fr. Pallu thuộc Hội Thừa Sai ngoại quốc Paris. Nhưng cũng từ đây xảy ra tranh chấp giữa các giám mục tông tòa và các giáo sĩ Dòng Tên. _