Đúng 32 năm trước, ngày 21-2-1972, tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon đến Trung Quốc, bắt đầu hội nghị một tuần nhằm chấm dứt 20 năm băng giá trong quan hệ hai nước.

Chuyến đi của ông bắt đầu bằng cuộc thăm viếng Chủ tịch Mao Trạch Đông tại tư dinh của ông. Đến nay không có mấy chi tiết công bố về cuộc gặp riêng, nhưng các quan chức nói cuộc gặp một tiếng đồng hồ thể hiện “lần trao đổi thẳng thắn và nghiêm túc.”

Sau cuộc đón tiếp khiêm tốn tại phi trường Bắc Kinh, tổng thống Mỹ được chính thức chào đón trong buổi tiệc trọng thể tại Đại lễ đường Nhân dân, với sự chủ trì của thủ tướng Chu Ân Lai.

Không làm kẻ thù

Ông Chu mô tả chuyến đi của ông Nixon là ‘bước đi tích cực’ phản ánh ý nguyện nhân dân hai nước.

Thủ tướng Trung Quốc nhắc nhở những năm căng thẳng giữa hai cường quốc – chủ yếu vì việc Mỹ ủng hộ Đài Loan – và ca ngợi chính phủ hai nước vì ‘những nỗ lực chung’ để mở cánh cửa dẫn đến cải thiện quan hệ.

Tổng thống trả lời: “Không có lý do gì để chúng ta là kẻ thù của nhau. Không ai trong chúng ta muốn tranh lãnh thổ của người khác, muốn thống trị, muốn giang tay và thống trị thế giới.”

Tám trăm vị khách tham dự buổi tiếp tân.

Chuyến thăm lịch sử được sắp đặt thông qua việc Henry Kissinger, cố vấn an ninh quốc gia, đã thăm Trung Quốc hai lần vào năm trước.

Nhìn lạI

Đài BBC năm đó đã kéo dài bản tin để tường thuật chuyến thăm của ông Nixon, bao gồm một cuộc đi bộ dọc Vạn Lý Trường Thành.

Người dân Trung Quốc theo sát chuyến thăm và báo chí bán rất chạy.

Thành tựu ngoại giao chủ yếu của chuyến đi là tuyên bố chung Thượng Hải, nói rằng Đài Loan là một phần của Trung Quốc.

Quan hệ ngoại giao chính thức được phục hồi giữa Washington và Bắc Kinh năm 1979 sau khi có tuyên bố chung thứ hai đánh dấu sự yếu đi trong quan hệ Mỹ-Đài Loan.

Dù vậy, đến nay, Đài Loan vẫn là cái gai trong quan hệ. Các triều đại tổng thống Mỹ vẫn duy trì quan hệ với Đài Loan qua việc bán vũ khí.

Tháng Hai 2002, tổng thống George Bush thăm Trung Quốc để đánh dấu 30 năm chuyến thăm của Nixon. Hai nước vẫn bất đồng về vấn đề Đài Loan.

Tài liệu quanh chuyến thăm cũng cho hay các lãnh đạo Mỹ- Trung cũng bàn về vấn đề cuộc chiến Việt Nam trong chuyến thăm năm 1972. Một số nhà nghiên cứu cho rằng chuyến thăm cũng đánh dấu thái độ của chính quyền Nixon rằng Mỹ không thể giành chiến thắng quân sự tại Việt Nam và thay vào đó, Mỹ muốn tìm một giải pháp chính trị có lợi tại Sài Gòn đồng thời với việc rút quân Mỹ. (BBC)