Trong thời gian hơn hai tháng, chúng tôi có may mắn được sống tại miền đất thanh bình với núi đồi trùng điệp, những làng mạc khi ẩn khi hiện trên các sườn đồi, những cánh đồng mía, rừng café và nông trại chuối khắp nơ, muôn ngàn loài hoa rực rỡ, những con suối, thác nước, những bãi biển hoang sơ, và nhất là người dân xứ Costa Rica thân tình, cởi mở và hồn nhiên. Tất cả đều là những kỉ niệm đẹp và là kinh nghiệm qúy hóa trong chương trình trao đổi mục vụ mà chúng tôi vừa hoàn tất.
Điểm đặc biệt và quan trọng nhất là người dân Costa Rica có một đức tin rất chân thành và cởi mở. Họ lại được sống trong một quốc gia mà chính quyền luôn hãnh diện là một quốc gia có truyền thống Công giáo lâu đời và luôn sẵn sàng bảo vệ, nâng đỡ và duy trì di sản tinh thần và văn hóa cao qúy này.
Thiên nhiên ưu đãi Coata Rica với nhiều hệ thống sinh thái thiên nhiên: rừng nhiệt đới với nhiều loại cây khác nhau, hoa thiên nhiên, nhất là các loài hoa lan., rừng cây nhiệt đới, rừng cây cao mây phủ, rừng đất bằng, và rừng tràm nước mặn. Rừng chiếm 35% diện tích đất đai và chính quyền quan tâm đặc biệt việc bảo vệ sinh thái thiên nhiên. Có rất nhiều rừng và công viên quốc gia cũng như các vùng bảo vệ hệ thống sinh vật biển.
Với diện tích đất chỉ bằng 0.01% bề mặt trái đất, nhưng Costa Rica tồn tích và nuôi sống đến 4% tất cả các loài sinh vật trên thế giới. Có đến 500.000 loài sinh vật sống tại quốc gia này. Thêm vào đó có nhiều loài hoa, nhiều loài bò sát, các loại chim, bươm bướm…
Đại Vương cung thánh đường Nuestra Señora de los Ángeles
Ngày nay ai đến thăm Costa Rica cũng đều đến kính viếng Đức Mẹ tại trung tâm hành hương quốc gia nhà thờ Nuestra Señora de los Ángeles (Đức Bà các Thiên Thần) tại thành Cartago. Đại Vương cung thánh đường Nuestra Señora de Los Ángeles là thánh đường quốc gia của Costa Rica. Thánh đường ờ ngay trung tâm thành phố Cartago và được cung hiến cho Đức Trinh Nữ các Thiên Thần.
Thánh đường nguyên thủy được xây cất năm 1639 và sau đó nhà thờ bị phá hủy một phần vì động đất. Tiếp đến được trùng tu nhiều lần. Nhà thờ có lối kiến trúc đặc biệt thời thuộc địa Tây Ban Nha, được thiết kế cách hài hòa với kiến trúc kiểu Byzantine vào thế kỉ 19.
Trong nhà thờ có tượng Đức Trinh Nữ Maria bồng Chúa Hài Đồng Giêsu, mà sự tích rất lạ lùng về tượng nhỏ bé này đã được cô gái quê tìm thấy trên một tảng đá và chính tại địa điểm này Vương cung thánh đường hiện tại đã được xây dựng lên để cung hiến cho Đức Mẹ.
Truyện kể rằng một em gái quê đã tìm thấy một tượng nhỏ bé bằng đá đen trên một tảng đá và đem về nhà. Sáng ngày hôm sau thì không thấy tượng nữa và khi ra lại chỗ tảng đá kia thì lại thấy bức tượng nằm trên đó. Em liền đưa tượng đến cho vị linh mục chính xứ và kể lại sự tích này. Linh mục đặt tượng trong một hộp nhỏ. Thế nhưng sáng hôm sau, linh mục cũng không thấy tượng còn trong hộp, nhưng khi đến lại tảng đá thì lại thấy bức tượng trên đó.
Trong thời gian xây dựng, thánh đường nhiều lần bị các cuộc động đất làm xập. Sau cùng khi có quyết định xây nhà thờ trên phần đất mà trước đây tìm ra tượng Đức Mẹ thì từ đó việc xây cất mới hoàn tất được.
Vì tượng Đức Mẹ có mầu đá đen nên cũng được gọi một cách trìu mến là tượng La Negrita (tượng đen bé nhỏ) và còn có tên là Reina de Cartago (Nữ vương thành Cartago). Bức tượng nguyên thủy được bảo trì trong một hộp bằng vàng đặt trong vương cung thánh đường. Một đạo luật chính thức của quốc gia công bố Đức Trinh Nữ các Thiên Thần là quan thầy chính thức của Costa Rica
Mỗi năm vào ngày 2.8 cử hành lễ quan thầy Đức Trinh Nữ các Thiên Thần thường có nhiều cuộc hành hương của giáo dân khắp nơi về đây kính viếng Đức Mẹ tại thánh đường Cartago. Có đến 2 triệu người về hành hương hằng năm, nghĩa là 50% toàn dân Costa Rica về với Mẹ. Nhiều người đã đi bộ 22 cây số cuối cùng trước khi đến Vương Cung Thánh Đường. Việc biểu dương đức tin di bộ, có khi qùi gối mà lướt đi, hay bò bằng tay và chân gọi là Romería để tỏ lòng hy sinh và thống hối.
Khi tới Vương Cung Thánh Đường Cartago, giáo dân thường rửa mặt bằng nước chảy ra từ dòng nước phát nguồn từ phiến đá trên đó đã tìm thấy tượng Mẹ. Họ cũng uống nước và lấy nước cho vào chai để đem vế nhà. Các nhà khoa học khi khảo sát nước này nói là nước tinh khiết và nước uống an toàn thoải mái, dù nước không cần hệ thống máy lọc hay hóa chất điều trị.
Tầng dước hầm nhà thờ là một bảo tàng viện trình bầy tên những người bị chết qua các cuộc thiên tai và chiến tranh. Một bức tường có chứa các huân chương của những chiến sĩ chết trong thế giới đại chiến thứ II. Nơi đây cũng giữ lại kỉ vật là những mề đay bằng bạc mà nhiều người khi được ơn lạ đã mang đến để cám ơn Mẹ.
Đời sống đạo và việc mục vụ cho dân chúng
Qua các cuộc tiếp xúc và qua kinh nghiệm sống tại đây chúng tôi thấy lòng đạo đức của dân chúng rất chân thành và đa phần còn giữ đạo sốt sắng. Vài tỉ dụ hiển nhiên minh chứng điều này: Trong mùa Chay ở phía trước nhà dân chúng hầu như nhà nào cũng trưng bầy một cây thánh giá nhỏ với chiếc khăn nhỏ mầu tím phủ ngang thánh giá để nhắc nhớ giáo dân tinh thần sám hối và cầu nguyện. Khi có dịp đứng trước một nhà thờ nào đó, bạn sẽ thấy đa số dân chúng đi qua nhà thờ đều làm dấu thánh gía trên mình. Vào ngày thứ Sáu tuần thánh, tất cả mọi cộng đoàn, họ lẻ, hay nhóm giáo dân sống đạo dù ở xa xôi, họ cũng long trọng cử hành Đàng Thánh Giá ngoài trời, có khi kéo dài đến 5 tiếng đồng hồ.
Ngoại trừ ở những thành phố lớn, còn đa phần các xứ đạo bao trùm một địa giới rất rộng lớn và thường năm trên các vùng đồi núi (Costa Rica có ít đồng bằng, nhiều rừng và núi đồi cao nguyên).Mỗi xứ đạo lại gồm nhiều họ lẻ như các giáo xứ ở các miền quê Việt Nam, trung bình là từ 6 đến 12 họ lẻ. Thường mỗi họ lẻ có nhà thờ riêng, và ờ những nơi xa xôi thì hàng tháng linh mục quản xứ chỉ đến cử hành thánh lễ một lần. Ở những cộng đoàn xa xôi như vậy, việc sinh hoạt đạo dức và giáo dục đức tin được trao cho các giáo lý viên phụ trách. Và đây chính là thành phần cốt cán của các xứ đạo.
Chúng tôi sống hơn một tháng trời tại một giáo xứ miền quê có 12 họ lẻ và được tân mắt chứng kiến và làm việc mục vụ với họ, nên cảm nhận được rằng là một linh mục ở đây điều tiên quyết là phải ý thức về vai trò của mình như một nhà truyền giáo, nghĩa là phải năng động, phải đi rất nhiều nơi, phải sẵn sàng đối phó với mọi tình huống bất thường xẩy đến... và chấp nhận rằng điều kiện và phưong tiện vật chất tuy là ở châu Mỹ, nhưng vẫn còn có nhiều hạn hẹp và thiếu thốn. Mỗi xứ đạo như vậy thường cũng chỉ có một linh mục, do vậy cuối tuần, các vị phải dấn thân đi rất nhiều nơi xa xôi torng công tác mục vụ, và đường đi không phài dễ dàng, thường con đường vẫn chưa được trải nhựa và lên đèo xuống thác.
Chúng tôi hân hạnh được quen biết nhiều vị linh mục như vậy và thấy tất cả các ngài đều có tinh thần dấn thân cao độ, hết lòng vì đoàn chiên.
Có một điểm đặc biệt là mỗi tháng các linh mục trong hạt đều đến gặp gỡ với nhau một ngày và hàng tháng cũng có một ngày nhất định tất cà các linh mục trong giáo giáo phận đều luôn phiên gặp gỡ nhau tại một giáo xứ và luôn luôn có giám mục hiện diện với họ. Gặp nhau tay bắt mặt mừng và truyện trò, thông cảm và ăn uống chung với nhau. Tham dự những cuộc họp như thế này mới cảm nhận được đây chính là nguồn hỗ trợ tinh thần rất cần thiết cho việc mục vụ chung và như điễm tực hun đúc lại tình thân ái tương thân tương trợ.
Costa Rica điểm đến của những người yêu thiên nhiên và du lịch sinh thái
Costa Rica quốc gia nhỏ bé tại Trung Mỹ Châu chỉ có 4 triệu dân và diện tích trên 50.000 cây số vuông, và hãy còn đang trên đường phát triển, nhưng lại là quốc gia còn ghi sâu đậm di tích thời thuộc địa Tây Ban Nha với những nhà thờ cổ, những tập quán, phong tục và dòng giống người Tây Ban Nha nguyên vẹn. Một số dân các bộ lạc người bản xứ thời tiền thuộc địa hãy còn sinh sống trong những khu riêng biệt dành cho họ.
Lịch sử Costa Rica có thể được ghi dấu vào ngày 18.3.1502 trong chuyến hành trình thứ 4 và cũng là cuối cùng Christopher Columbus đáp tầu xuống hòn đảo nhỏ ở Limón và đặt tên là “La Uvita” (Hoa Lan). Trong những năm đầu khi người Tây Ban Nha tới đây họ đi thám hiễm và bờ đại dương phía Đông và phí Tây, nhưng không tìm thấy vàng nên không mấy quan tâm. Đến chuyến thám hiểm làn 2 vào năm 1561 dưới sự lãnh đạo của Juan de Caballón thì họ triệt hạ thễ chế bộ lạc địa phương, bãi nhiệm chế độ tộc trưởng của người Caciqués. Juan Vasquez de Coronado lập thành Cartago vào năm 1562 và tuyên bố là quan toàn quyền “tình Costa Rica”.
Những năm sau đó vì số người bản xứ ít ỏi không cung ứng đủ nhu cầu nhân công cho thuộc địa và vì không tìm thấy vàng như mong ước, nên thuộc địa Costa Rica hầu như bị ngai vàng Tây ban nha ch rơi vào quên lãng. Nhưng người Tây Ban Nha lưu lại ở xứ này bắt buộc phải tự canh tác đễ mưu sinh, do đó tình cảnh của người Costa cũng khác hẳn với các nước láng diềng tại Trung Mỹ khi mà người dân bản xứ bị bóc lột cho việc khai thác của dân đô hộ.
Ngày nay Costa Rica là quốc gia dân chủ với hiến pháp từ năm 1949 với 3 ngành lập pháp, hành pháp và luật pháp biệt lập, Quốc gia được chia thành 7 tỉnh, dưới tỉnh là các quận.
Đến với Costa Rica ngày nay bạn sẽ thấy dân chúng ở đây rất miềm nở và hiếu khách. Hướng đi của quốc gia này là nhắm vào phát triển ngành du lịch, và bảo trì thiên nhiên, bởi vì họ không có những kĩ nghệ nặng và tài nguyên dồi dào… Nền kinh tế trước đây vào thế kỉ 19, 20 nhắm vào sản xuất càfé, cacao, chuối, nay thì trồng mía, dứa, xoài, chuối…
Costa Rica thuộc vùng nhiệt đới, Đông là biễn Carribian, Tây là Thái bình dương, và là vùng với những núi đồi trùng điệp và có nhiều núi phun lửa trong số đó một ít núi lửa như Arenal, Poas, Rincón hay Irazú hãy còn đoạt động. Khí hậu dễ chịu trung bình từ 19-23 độ C và chia thành 2 mùa: Mùa khô từ tháng 12 tới tháng 4, và mùa mưa từ tháng 5 tới tháng 11.
Dân Costa Rica gồm hai sắc dân rõ rệt, đó là dân bản xứ thời tiên thuộc địa và dân Tây Ban Ba sang đây và thời thuộc địa và tiếp tục sinh sống ở đây. Ngoài ra vùng Limón còn có những người đến từ các hải đảo Carribean, và ngày nay có ít dân di cư người Ý, Trung hoa, và Phi luật tân…
Dân bản xứ địa phương tời tiền thuộc địa có tập tục, ngôn ngữ và văn hóa riêng. Ngày nay họ vẫn sống trong những khu vực riêng biệt dành riêng cho họ. Trong số này người Chorotegas là đặc biệt, dấu tích lịch sử lâu đời của họ còn lưu lại ở vùng Guayabo ở Cartago và Turrialba. Điểm đặc biệt nhất là họ lưu lại những khối đá lớn hình tròn cân đối, mà cho đến nay người ta vẫn không biết đích xác những quả đá tròn này có công dụng hay dung cho mục đích gì.
Biến cố hình thành niềm tự hào quốc gia
Tuy dù Costa Rica được độc lập từ năm 1821, nhưng không có biến chuyển gì quan trọng cho mãi tới 1856 khi một nhà mạo hiểm người Mỹ William Walker cùng đoàn quân viễn chinh qua ngả Nicaragua muốn thôn tính và xâm lăng Costa Rica, nên đã tạo nên làn sóng quốc gia do Tổng thống đương kim bấy giờ là Rafael Mora lãnh đạo. Họ đã chiến thắng quân xâm lăng tại Hacienda Sanra Rosa. Liền sau đó dân chúng ý thức tinh thần dân tộc cao độ và xây dựng nền văn hóa và độc lập cho tới ngày nay.
Sau chiến thắng dân chúng Costa Rica ý thức về nền dân chủ của mình một cách sâu xa, nên đã quyết định quyền bầu cử của người dân là quyền thiêng liêng và cần phải duy trì một xã hội dân chủ thực sư. Song song với quyền bầu cử là quyền lợi giáo dục của mọi công dân được khai triển. Giáo dục trẻ em và thành thiếu niên miễn phí vàv bắt buộc khởi đi từ năm 1869. Từ đó hình thành môt nền giáo dục và xã hội đích thực hầu thăng tiến nếp sống của dân chúng.
Từ năm 1850 trở đi nền kinh tế thay đổi: xuất cảng hoa, cây cảnh, xoài, dứa, và hoa trái nhiệt đới.
Đây cũng chính là thời kì phát triển kính tế vàng son của người Costa Rica. Nhờ vào việc trồng càfé và xuất cảng mạnh sang thị trường Âu châu nên mức sống kính tế của dân được nâng cao và bảo đàm. Cũng chính nhờ tiền bạc dư giả do việc xuất càng café mà chính quyền có thể xây cất một nhà hát lớn với kiến trúc bề thế, tiêu biểu văn hóa và sức sống mới của Costa Rica. Nhà hát lớn tại San José được xây dừng vào năm 1897 đã trở thành biểu tương kinh tế và văn hóa cho đến nay.
Từ 1940 đến năm 1945 là giai đoạn quyết định quan trọng với chính sách cải tổ xã hội cho tổng thống Rafael Ángel Calderon đưa ra, mở đầu một khúc quanh lịch sử cho nền an sinh xã hội của dân chúng. Tiếp đến có cuộc nội chiến ngắn, nhưng rồi nền dân chủ thực sự được tái lập và Costa Rica minh định con đường phát triển tương lai: dân chủ đích thực và bắt đầ bãi bỏ quân đội vào năm 1948.
Xem ra xã hội ở đây không giống các quốc gia Trung và Nam Mỹ vì không có sự xa cách quá lớn giữa người giầu và nghèo, vì người giai cấp trung lưu là đa số. Đại đa số dân chúng cảm thấy mình đồng hàng với người bên cạnh.
Về mặt văn hóa người Costa Rica ngày từ thời Columbus đến nay chịu ảnh hưởng sâu rộng Tây ban nha từ kiến trúc, ngôn ngữ tới tôn giáo theo Âu châu. Tuy vậy một sự kiện không chối cãi được là ngày nay giới trẻ đang bị ảnh hưởng nặng nề từ văn hóa phương Bắc đến từ Mỹ quốc: từ cách ăn mặc, đồ dung, thương mại, siêu thị, cho đến ngôn ngữ và lối sống.
Một cái nhìn chung thì người Costa Rica hay Ticos có lối sống giản dị, hiếu khách, vui cười, không bon chen. Họ hãnh diện là dân của một quốc gia thành bình va dân chủ tuyệt đối với một truyền thống đạo đức lâu đời.
Sắp sửa từ gĩa Costa Rica mà trong lòng chất chứa bao niềm vui và nỗi nhớ tràn đầy sau một hành trình dài và kính nghiệm sống động. Vui mừng được thăm viếng một quốc gia nơi dân chúng có đời sống an cư lạc nghiệp, chính quyền rất thương dân và chăm sóc tận tình cho nhu cầu của người dân dù họ sinh sống tại những vùng sâu vùng xa. Vui vì có những cuối tuần được chia sẻ cuộc sống của vị Khâm Sứ Tòa Thán tại thủ đô San José và được biết dân chúng ơ đây rất kính trọng và kính mến một người con đất Việt đang mang trọng trách cho Giáo Hội. Vui vì những kính nghiệm mục vụ và truyền giáo rất thực tiễn tại một quốc gia tuy tân tiến nhưng vẫn còn có những cơ hội mục vụ đang được phát triển đáp ứng nhu cầu cụ thể… Tất cả những con người, những nơi chốn và những công tác trao đổi mục vụ mà chúng tôi có dịp trải nghiệm đã là những kỉ niệm khó quên trong chuyến hành trình cũng rất đặc biệt vừa qua.
Điểm đặc biệt và quan trọng nhất là người dân Costa Rica có một đức tin rất chân thành và cởi mở. Họ lại được sống trong một quốc gia mà chính quyền luôn hãnh diện là một quốc gia có truyền thống Công giáo lâu đời và luôn sẵn sàng bảo vệ, nâng đỡ và duy trì di sản tinh thần và văn hóa cao qúy này.Thiên nhiên ưu đãi Coata Rica với nhiều hệ thống sinh thái thiên nhiên: rừng nhiệt đới với nhiều loại cây khác nhau, hoa thiên nhiên, nhất là các loài hoa lan., rừng cây nhiệt đới, rừng cây cao mây phủ, rừng đất bằng, và rừng tràm nước mặn. Rừng chiếm 35% diện tích đất đai và chính quyền quan tâm đặc biệt việc bảo vệ sinh thái thiên nhiên. Có rất nhiều rừng và công viên quốc gia cũng như các vùng bảo vệ hệ thống sinh vật biển.
Với diện tích đất chỉ bằng 0.01% bề mặt trái đất, nhưng Costa Rica tồn tích và nuôi sống đến 4% tất cả các loài sinh vật trên thế giới. Có đến 500.000 loài sinh vật sống tại quốc gia này. Thêm vào đó có nhiều loài hoa, nhiều loài bò sát, các loại chim, bươm bướm…
Đại Vương cung thánh đường Nuestra Señora de los Ángeles
Ngày nay ai đến thăm Costa Rica cũng đều đến kính viếng Đức Mẹ tại trung tâm hành hương quốc gia nhà thờ Nuestra Señora de los Ángeles (Đức Bà các Thiên Thần) tại thành Cartago. Đại Vương cung thánh đường Nuestra Señora de Los Ángeles là thánh đường quốc gia của Costa Rica. Thánh đường ờ ngay trung tâm thành phố Cartago và được cung hiến cho Đức Trinh Nữ các Thiên Thần.Thánh đường nguyên thủy được xây cất năm 1639 và sau đó nhà thờ bị phá hủy một phần vì động đất. Tiếp đến được trùng tu nhiều lần. Nhà thờ có lối kiến trúc đặc biệt thời thuộc địa Tây Ban Nha, được thiết kế cách hài hòa với kiến trúc kiểu Byzantine vào thế kỉ 19.
Trong nhà thờ có tượng Đức Trinh Nữ Maria bồng Chúa Hài Đồng Giêsu, mà sự tích rất lạ lùng về tượng nhỏ bé này đã được cô gái quê tìm thấy trên một tảng đá và chính tại địa điểm này Vương cung thánh đường hiện tại đã được xây dựng lên để cung hiến cho Đức Mẹ.
Truyện kể rằng một em gái quê đã tìm thấy một tượng nhỏ bé bằng đá đen trên một tảng đá và đem về nhà. Sáng ngày hôm sau thì không thấy tượng nữa và khi ra lại chỗ tảng đá kia thì lại thấy bức tượng nằm trên đó. Em liền đưa tượng đến cho vị linh mục chính xứ và kể lại sự tích này. Linh mục đặt tượng trong một hộp nhỏ. Thế nhưng sáng hôm sau, linh mục cũng không thấy tượng còn trong hộp, nhưng khi đến lại tảng đá thì lại thấy bức tượng trên đó.Trong thời gian xây dựng, thánh đường nhiều lần bị các cuộc động đất làm xập. Sau cùng khi có quyết định xây nhà thờ trên phần đất mà trước đây tìm ra tượng Đức Mẹ thì từ đó việc xây cất mới hoàn tất được.
Vì tượng Đức Mẹ có mầu đá đen nên cũng được gọi một cách trìu mến là tượng La Negrita (tượng đen bé nhỏ) và còn có tên là Reina de Cartago (Nữ vương thành Cartago). Bức tượng nguyên thủy được bảo trì trong một hộp bằng vàng đặt trong vương cung thánh đường. Một đạo luật chính thức của quốc gia công bố Đức Trinh Nữ các Thiên Thần là quan thầy chính thức của Costa Rica
Mỗi năm vào ngày 2.8 cử hành lễ quan thầy Đức Trinh Nữ các Thiên Thần thường có nhiều cuộc hành hương của giáo dân khắp nơi về đây kính viếng Đức Mẹ tại thánh đường Cartago. Có đến 2 triệu người về hành hương hằng năm, nghĩa là 50% toàn dân Costa Rica về với Mẹ. Nhiều người đã đi bộ 22 cây số cuối cùng trước khi đến Vương Cung Thánh Đường. Việc biểu dương đức tin di bộ, có khi qùi gối mà lướt đi, hay bò bằng tay và chân gọi là Romería để tỏ lòng hy sinh và thống hối.
Khi tới Vương Cung Thánh Đường Cartago, giáo dân thường rửa mặt bằng nước chảy ra từ dòng nước phát nguồn từ phiến đá trên đó đã tìm thấy tượng Mẹ. Họ cũng uống nước và lấy nước cho vào chai để đem vế nhà. Các nhà khoa học khi khảo sát nước này nói là nước tinh khiết và nước uống an toàn thoải mái, dù nước không cần hệ thống máy lọc hay hóa chất điều trị.
Tầng dước hầm nhà thờ là một bảo tàng viện trình bầy tên những người bị chết qua các cuộc thiên tai và chiến tranh. Một bức tường có chứa các huân chương của những chiến sĩ chết trong thế giới đại chiến thứ II. Nơi đây cũng giữ lại kỉ vật là những mề đay bằng bạc mà nhiều người khi được ơn lạ đã mang đến để cám ơn Mẹ.
Đời sống đạo và việc mục vụ cho dân chúng
Qua các cuộc tiếp xúc và qua kinh nghiệm sống tại đây chúng tôi thấy lòng đạo đức của dân chúng rất chân thành và đa phần còn giữ đạo sốt sắng. Vài tỉ dụ hiển nhiên minh chứng điều này: Trong mùa Chay ở phía trước nhà dân chúng hầu như nhà nào cũng trưng bầy một cây thánh giá nhỏ với chiếc khăn nhỏ mầu tím phủ ngang thánh giá để nhắc nhớ giáo dân tinh thần sám hối và cầu nguyện. Khi có dịp đứng trước một nhà thờ nào đó, bạn sẽ thấy đa số dân chúng đi qua nhà thờ đều làm dấu thánh gía trên mình. Vào ngày thứ Sáu tuần thánh, tất cả mọi cộng đoàn, họ lẻ, hay nhóm giáo dân sống đạo dù ở xa xôi, họ cũng long trọng cử hành Đàng Thánh Giá ngoài trời, có khi kéo dài đến 5 tiếng đồng hồ.
Ngoại trừ ở những thành phố lớn, còn đa phần các xứ đạo bao trùm một địa giới rất rộng lớn và thường năm trên các vùng đồi núi (Costa Rica có ít đồng bằng, nhiều rừng và núi đồi cao nguyên).Mỗi xứ đạo lại gồm nhiều họ lẻ như các giáo xứ ở các miền quê Việt Nam, trung bình là từ 6 đến 12 họ lẻ. Thường mỗi họ lẻ có nhà thờ riêng, và ờ những nơi xa xôi thì hàng tháng linh mục quản xứ chỉ đến cử hành thánh lễ một lần. Ở những cộng đoàn xa xôi như vậy, việc sinh hoạt đạo dức và giáo dục đức tin được trao cho các giáo lý viên phụ trách. Và đây chính là thành phần cốt cán của các xứ đạo.Chúng tôi sống hơn một tháng trời tại một giáo xứ miền quê có 12 họ lẻ và được tân mắt chứng kiến và làm việc mục vụ với họ, nên cảm nhận được rằng là một linh mục ở đây điều tiên quyết là phải ý thức về vai trò của mình như một nhà truyền giáo, nghĩa là phải năng động, phải đi rất nhiều nơi, phải sẵn sàng đối phó với mọi tình huống bất thường xẩy đến... và chấp nhận rằng điều kiện và phưong tiện vật chất tuy là ở châu Mỹ, nhưng vẫn còn có nhiều hạn hẹp và thiếu thốn. Mỗi xứ đạo như vậy thường cũng chỉ có một linh mục, do vậy cuối tuần, các vị phải dấn thân đi rất nhiều nơi xa xôi torng công tác mục vụ, và đường đi không phài dễ dàng, thường con đường vẫn chưa được trải nhựa và lên đèo xuống thác.
Chúng tôi hân hạnh được quen biết nhiều vị linh mục như vậy và thấy tất cả các ngài đều có tinh thần dấn thân cao độ, hết lòng vì đoàn chiên.Có một điểm đặc biệt là mỗi tháng các linh mục trong hạt đều đến gặp gỡ với nhau một ngày và hàng tháng cũng có một ngày nhất định tất cà các linh mục trong giáo giáo phận đều luôn phiên gặp gỡ nhau tại một giáo xứ và luôn luôn có giám mục hiện diện với họ. Gặp nhau tay bắt mặt mừng và truyện trò, thông cảm và ăn uống chung với nhau. Tham dự những cuộc họp như thế này mới cảm nhận được đây chính là nguồn hỗ trợ tinh thần rất cần thiết cho việc mục vụ chung và như điễm tực hun đúc lại tình thân ái tương thân tương trợ.
Costa Rica điểm đến của những người yêu thiên nhiên và du lịch sinh thái
Costa Rica quốc gia nhỏ bé tại Trung Mỹ Châu chỉ có 4 triệu dân và diện tích trên 50.000 cây số vuông, và hãy còn đang trên đường phát triển, nhưng lại là quốc gia còn ghi sâu đậm di tích thời thuộc địa Tây Ban Nha với những nhà thờ cổ, những tập quán, phong tục và dòng giống người Tây Ban Nha nguyên vẹn. Một số dân các bộ lạc người bản xứ thời tiền thuộc địa hãy còn sinh sống trong những khu riêng biệt dành cho họ.
Lịch sử Costa Rica có thể được ghi dấu vào ngày 18.3.1502 trong chuyến hành trình thứ 4 và cũng là cuối cùng Christopher Columbus đáp tầu xuống hòn đảo nhỏ ở Limón và đặt tên là “La Uvita” (Hoa Lan). Trong những năm đầu khi người Tây Ban Nha tới đây họ đi thám hiễm và bờ đại dương phía Đông và phí Tây, nhưng không tìm thấy vàng nên không mấy quan tâm. Đến chuyến thám hiểm làn 2 vào năm 1561 dưới sự lãnh đạo của Juan de Caballón thì họ triệt hạ thễ chế bộ lạc địa phương, bãi nhiệm chế độ tộc trưởng của người Caciqués. Juan Vasquez de Coronado lập thành Cartago vào năm 1562 và tuyên bố là quan toàn quyền “tình Costa Rica”. Những năm sau đó vì số người bản xứ ít ỏi không cung ứng đủ nhu cầu nhân công cho thuộc địa và vì không tìm thấy vàng như mong ước, nên thuộc địa Costa Rica hầu như bị ngai vàng Tây ban nha ch rơi vào quên lãng. Nhưng người Tây Ban Nha lưu lại ở xứ này bắt buộc phải tự canh tác đễ mưu sinh, do đó tình cảnh của người Costa cũng khác hẳn với các nước láng diềng tại Trung Mỹ khi mà người dân bản xứ bị bóc lột cho việc khai thác của dân đô hộ.
Ngày nay Costa Rica là quốc gia dân chủ với hiến pháp từ năm 1949 với 3 ngành lập pháp, hành pháp và luật pháp biệt lập, Quốc gia được chia thành 7 tỉnh, dưới tỉnh là các quận.
Đến với Costa Rica ngày nay bạn sẽ thấy dân chúng ở đây rất miềm nở và hiếu khách. Hướng đi của quốc gia này là nhắm vào phát triển ngành du lịch, và bảo trì thiên nhiên, bởi vì họ không có những kĩ nghệ nặng và tài nguyên dồi dào… Nền kinh tế trước đây vào thế kỉ 19, 20 nhắm vào sản xuất càfé, cacao, chuối, nay thì trồng mía, dứa, xoài, chuối…
Costa Rica thuộc vùng nhiệt đới, Đông là biễn Carribian, Tây là Thái bình dương, và là vùng với những núi đồi trùng điệp và có nhiều núi phun lửa trong số đó một ít núi lửa như Arenal, Poas, Rincón hay Irazú hãy còn đoạt động. Khí hậu dễ chịu trung bình từ 19-23 độ C và chia thành 2 mùa: Mùa khô từ tháng 12 tới tháng 4, và mùa mưa từ tháng 5 tới tháng 11.
Dân Costa Rica gồm hai sắc dân rõ rệt, đó là dân bản xứ thời tiên thuộc địa và dân Tây Ban Ba sang đây và thời thuộc địa và tiếp tục sinh sống ở đây. Ngoài ra vùng Limón còn có những người đến từ các hải đảo Carribean, và ngày nay có ít dân di cư người Ý, Trung hoa, và Phi luật tân…
Dân bản xứ địa phương tời tiền thuộc địa có tập tục, ngôn ngữ và văn hóa riêng. Ngày nay họ vẫn sống trong những khu vực riêng biệt dành riêng cho họ. Trong số này người Chorotegas là đặc biệt, dấu tích lịch sử lâu đời của họ còn lưu lại ở vùng Guayabo ở Cartago và Turrialba. Điểm đặc biệt nhất là họ lưu lại những khối đá lớn hình tròn cân đối, mà cho đến nay người ta vẫn không biết đích xác những quả đá tròn này có công dụng hay dung cho mục đích gì. Biến cố hình thành niềm tự hào quốc gia
Tuy dù Costa Rica được độc lập từ năm 1821, nhưng không có biến chuyển gì quan trọng cho mãi tới 1856 khi một nhà mạo hiểm người Mỹ William Walker cùng đoàn quân viễn chinh qua ngả Nicaragua muốn thôn tính và xâm lăng Costa Rica, nên đã tạo nên làn sóng quốc gia do Tổng thống đương kim bấy giờ là Rafael Mora lãnh đạo. Họ đã chiến thắng quân xâm lăng tại Hacienda Sanra Rosa. Liền sau đó dân chúng ý thức tinh thần dân tộc cao độ và xây dựng nền văn hóa và độc lập cho tới ngày nay.
Sau chiến thắng dân chúng Costa Rica ý thức về nền dân chủ của mình một cách sâu xa, nên đã quyết định quyền bầu cử của người dân là quyền thiêng liêng và cần phải duy trì một xã hội dân chủ thực sư. Song song với quyền bầu cử là quyền lợi giáo dục của mọi công dân được khai triển. Giáo dục trẻ em và thành thiếu niên miễn phí vàv bắt buộc khởi đi từ năm 1869. Từ đó hình thành môt nền giáo dục và xã hội đích thực hầu thăng tiến nếp sống của dân chúng.
Từ năm 1850 trở đi nền kinh tế thay đổi: xuất cảng hoa, cây cảnh, xoài, dứa, và hoa trái nhiệt đới.
Đây cũng chính là thời kì phát triển kính tế vàng son của người Costa Rica. Nhờ vào việc trồng càfé và xuất cảng mạnh sang thị trường Âu châu nên mức sống kính tế của dân được nâng cao và bảo đàm. Cũng chính nhờ tiền bạc dư giả do việc xuất càng café mà chính quyền có thể xây cất một nhà hát lớn với kiến trúc bề thế, tiêu biểu văn hóa và sức sống mới của Costa Rica. Nhà hát lớn tại San José được xây dừng vào năm 1897 đã trở thành biểu tương kinh tế và văn hóa cho đến nay.Từ 1940 đến năm 1945 là giai đoạn quyết định quan trọng với chính sách cải tổ xã hội cho tổng thống Rafael Ángel Calderon đưa ra, mở đầu một khúc quanh lịch sử cho nền an sinh xã hội của dân chúng. Tiếp đến có cuộc nội chiến ngắn, nhưng rồi nền dân chủ thực sự được tái lập và Costa Rica minh định con đường phát triển tương lai: dân chủ đích thực và bắt đầ bãi bỏ quân đội vào năm 1948.
Xem ra xã hội ở đây không giống các quốc gia Trung và Nam Mỹ vì không có sự xa cách quá lớn giữa người giầu và nghèo, vì người giai cấp trung lưu là đa số. Đại đa số dân chúng cảm thấy mình đồng hàng với người bên cạnh.
Về mặt văn hóa người Costa Rica ngày từ thời Columbus đến nay chịu ảnh hưởng sâu rộng Tây ban nha từ kiến trúc, ngôn ngữ tới tôn giáo theo Âu châu. Tuy vậy một sự kiện không chối cãi được là ngày nay giới trẻ đang bị ảnh hưởng nặng nề từ văn hóa phương Bắc đến từ Mỹ quốc: từ cách ăn mặc, đồ dung, thương mại, siêu thị, cho đến ngôn ngữ và lối sống.
Một cái nhìn chung thì người Costa Rica hay Ticos có lối sống giản dị, hiếu khách, vui cười, không bon chen. Họ hãnh diện là dân của một quốc gia thành bình va dân chủ tuyệt đối với một truyền thống đạo đức lâu đời.
Sắp sửa từ gĩa Costa Rica mà trong lòng chất chứa bao niềm vui và nỗi nhớ tràn đầy sau một hành trình dài và kính nghiệm sống động. Vui mừng được thăm viếng một quốc gia nơi dân chúng có đời sống an cư lạc nghiệp, chính quyền rất thương dân và chăm sóc tận tình cho nhu cầu của người dân dù họ sinh sống tại những vùng sâu vùng xa. Vui vì có những cuối tuần được chia sẻ cuộc sống của vị Khâm Sứ Tòa Thán tại thủ đô San José và được biết dân chúng ơ đây rất kính trọng và kính mến một người con đất Việt đang mang trọng trách cho Giáo Hội. Vui vì những kính nghiệm mục vụ và truyền giáo rất thực tiễn tại một quốc gia tuy tân tiến nhưng vẫn còn có những cơ hội mục vụ đang được phát triển đáp ứng nhu cầu cụ thể… Tất cả những con người, những nơi chốn và những công tác trao đổi mục vụ mà chúng tôi có dịp trải nghiệm đã là những kỉ niệm khó quên trong chuyến hành trình cũng rất đặc biệt vừa qua.