Sáng ngày 12.04.2011, ông Christophe de Margerie, Chủ tịch Tổng Giám đốc Công ty Total, cho biết ông tin rằng giá xăng Super có thể tăng đến 2 euro, nhưng không biết vào lúc nào. Giá Super 95 lúc đó tại các cây xăng đang là 1,50 euro đã gây khó khăn tài chính cho biết bao người cần phải lái xe đi làm việc hay hành nghề tự do. Tại sao có sự dự đoán bi quan như thế ? Đây là một sự thật hay chỉ là một sự ‘đe dọa’ sau khi Chính phủ yêu cầu các xí nghiệp liên quan đến giá thành xăng dầu trích 115 triệu euro để giảm thuế lợi tức cho khoảng 6 triệu hộ khai thuế (contribuables).

I.- CHIẾT TÍNH GIÁ THÀNH MỘT LÍT XĂNG SUPER 95.

- Dầu thô Brent: 0,380 euro
- Phí lọc : 0,031
- Chuyên chở : 0,116
Giá xăng chưa tính thuế : 0,527

- Taxe Intérieure sur les Produits Pétroliers* : 0,606
- TVA* trên TIPP : 0,119
- TVA trên xăng 0,104
Tổng số thuế 0,829

Giá một lít xăng có thuế là : 1,356 euro

* (Thuế nội địa trên các sản phẩm từ dầu hỏa, viết tắt TIPP và TVA là Taxe sur valeur ajoutée, Thuế trị giá gia tăng).

Tuy nhiên, hai loại thuế này có cách tính khác nhau :

a. Thuế nội địa trên các sản phẩm từ dầu hỏa đánh trên từng đơn vị, như cho loại xăng S95 là 0,6069 euro cho mỗi lít trong năm 2011 ;

b. Thuế trị giá gia tăng được tính 19,6% trên TIPP và giá xăng chưa tính thuế. Do đó, khi giá dầu thô (tính bằng mỹ kim) tăng thì số thu TVA cũng tăng theo.

Bảng chiết tính cho thấy ngân sách quốc gia thâu hết 61% giá thành mà chúng ta phải trả khi mua Super 95 tại cây xăng. Khi giá dầu thô còn rẻ (năm 2000 : 27,39 mỹ kim/thùng (baril= 159 lít)), phần thuế TIPP và TVA đã lên cao đến 75%.

Trong bảng chiết tính, giá dầu thô brent được tính theo giá niêm yết tại thị trường Rotterdam ngày 05.11.2010. Giá xăng người Pháp tiêu dùng đang tăng cao và liên tục lập kỷ lục mới từ ngày này qua ngày kia.

Giá xăng chưa tính thuế tại Pháp là một trong những giá thấp nhất tại Âu châu, nhưng bị mất tính chất rẻ khi phải mua tại cây xăng. Do đó, tuy giá Super Pháp nằm trong giá trung bình Âu châu, nhưng phần thuế đóng thật đáng kể. Trong tài khóa 2009, ngân sách quốc gia thâu được 24,7 tỷ euro thuế nội địa trên các sản phẩm từ dầu hỏa. Thuế trên các sản phẩm từ dầu hỏa (TIPP và TVA) là nguồn thu thứ tư của ngân sách quốc gia hàng năm.

II. TẠI SAO GIÁ XĂNG TĂNG CAO ?

1. Việc khai thác dầu thô ngày càng thêm khó khăn.

Do đó, chi phí thăm dò và khai thác các mỏ dầu gia tăng. Trước kia, người ta khai thác phần ở trên và, ngày nay, phải đào sâu hơn trong các khó khăn hơn. Năm 2003, giá khai thác một thùng dầu thô ở Trung đông từ 3 đến 5 mỹ kim trong khi lên đến 12 tại Vịnh Mễ tây cơ và15 mỹ kim ngoài Bắc Hải. Việc khai thác khó khăn hơn đòi hỏi phải có kỷ thuật cao với thiết bị đắt hơn.

2. Luật Cung Cầu.

Khi có nhiều người cần mua (cầu) mà số sản phẩm (cung) ít thì giá trả phải cao. Đầu mùa sầu riêng, trái chín còn ít, giá cao. Khi trái chín rộ, sầu riêng bán nhiều, giá phải rẻ.

a. Số cầu tăng vì các nước đang phát triển mạnh như Trung quốc, Ấn độ, Ba tây… đang cần năng lượng để sản xuất. Gần đây, các số liệu kinh tế cho thấy sự sản xuất tại Hoa kỳ đang phục hồi, giá dầu thô cũng đã tăng nhẹ.

Tổ chức các nước xuất cảng dầu hỏa (OPEC, Organization of the Petroleum Exporting Countries, tiếng Anh, và Organisation des pays exportateurs de pétrole, tiếng Pháp) đã dự trù nhu cầu dầu hỏa thế giới năm 2011 ở mức 87,94 triệu thùng/ngày so với mức tiêu thụ 86,55 triệu thùng/ngày của năm 2010 tức tăng 1,39 triệu thùng/ngày.

Riêng tại Pháp, theo bản tin AFP ngày 15.04.2011, Liên hiệp kỹ nghệ xăng dầu Pháp (Union franẫaise des industries pétrolières) cho biết trong tháng 03.2011, dù mức tiêu thụ xăng không chì giảm 4,7% nhưng mức đó về dầu gazole (80% người tiêu dùng chung) đã tăng 3,20% so với tháng trước.

b. Số cung giảm. Do các cuộc biến động bắt đầu ngày 15.02.2011, Lybie đã không thể sản xuất dầu hỏa đủ mức trung bình 1,7 triệu thùng/ngày, giá dầu thô tăng giá 100,26 mỹ kim ngày 02.03.2011, rồi tăng đến 120 mỹ kim. Sau đó, các quốc gia thành viên OPEC xuất cảng bù đắp mức dầu hỏa thiếu hụt đó. Nhờ vậy, giá dầu thô đã giảm trên thị trường và đang dao động ở khoảng từ 107 đến 108 mỹ kim/thùng. Quốc gia thành viên hàng đầu OPEC là Arabie saoudite (với mức sản xuất 10,665 triệu thùng/ngày) sẵn sàng cung ứng thêm.

3. Tỷ giá giữa mỹ kim và đồng euro.

a. Trong những năm đầu sự hiện diện của đồng tiền chung Âu châu (1999-2002), mỹ kim có giá cao so với euro và, giá dầu thô luôn được niêm yết và thanh toán bằng mỹ kim. Do đó, giá xăng rất đắt tại Pháp.

Ngày nay, mỹ kim mất giá, nên giá xăng tại Pháp chỉ chịu yếu tố dầu thô tăng cao mà thôi. Thí dụ khi một thùng dầu thô Brent được niêm yết tại thị trường Rotterdam là 100 mỹ kim :
- khi một euro có hối giá là 1,20 mỹ kim thì giá thùng dầu thô là :
100/1,20 = 83,33 euro ;
- khi một euro có hối giá hiện tại là 1,42 mỹ kim thì giá thùng dầu thô là :
100/1,42 = 70,42 euro ;

b. Trái ngược, khi mỹ kim mất giá, các quốc gia xuất cảng dầu hỏa muốn bảo vệ số thu của mình so với vàng, nên phải tăng giá dầu thô.
- khi một ouce (28,3495231 grammes) vàng trị giá 1.400 mỹ kim, giá dầu thô là 100 mỹ kim/thùng. Muốn có một ouce vàng thì phải bán 14 thùng dầu thô ;
- ngày nay, một ouce vàng trị giá 1.500 mỹ kim. Muốn có một ouce vàng thì phải bán 14 thùng dầu thô với giá 107,14 mỹ kim (=1.500/14) mỗi thùng.

III. PHẢN ỨNG CỦA CHÁNH PHỦ PHÁP.

Ngày 11.04.2011, Tổng nha năng lượng và khí hậu (Direction générale de l’é nergie et du climat) loan báo giá trung bình Super 95 ở Pháp là 1,5304 euro/lít, lập mức kỷ lục mới so với giá lịch sử đang là 1,4971 euro từ tháng 06.2008, xăng không chì 98 với giá 1,5676 euro/lít thay kỷ lục cũ là 1,5323.

Chỉ còn vỏn vẹn một năm nữa, cử tri Pháp được mời đi bầu Tổng thống và, trong khi, mức tín nhiệm vị đương kiêm đang xuống thấp, chánh phủ thấy cần phải có cử chỉ đẹp đối với họ vì xăng tăng giá. Có những đề nghị được đưa ra như giảm mức TIPP và kéo theo sự giảm TVA hay cấp phiếu giảm cho những người lợi tức thấp. Nhưng, cuối cùng, chánh phủ yêu cầu các công ty xăng dầu trích phần đóng góp 116 triệu euro để tài trợ việc hoàn thuế bằng gia tăng 4,50% định mức tính theo cây số về chi phí xe và xăng (barème kilométrique des frais de voiture et d'essence) nhằm giúp các hộ khai thuế theo chi phí thật (frais réels) khi tính thuế lợi tức cho tài khóa 2010.

Năm triệu công nhân, những người Pháp làm việc và phải chạy xe như lời ông Frédérique Lefebvre, Bộ trưởng Thương mại, được hưởng biện pháp hoàn thuế này với 500.000 cho những người hành nghề tự do (professions libérales) và 600.000 thương gia hay chủ thủ công.

Chọn biện pháp nầy, Chính phủ có lợi đôi phần :

a. Thuế TIPP và TVA là những loại thuế gián thu, còn được coi là thuế không đau vì khi phải trả, người ta không thấy hay cảm nhận. Khi cần đi nghĩ hè, mọi người ‘vui vẽ’ đổ xăng đầy bình để chạy xe. Đồng thời, Chính phủ đang cần thu tiền để lấp khiếm hụt ngân sách, nhất là mục chi bất thường vì những hành động quân sự tại Lybie.

Mấy ai trong số những du sinh nghĩ là mình phải trả thuế TVA mỗi khi mua hàng hóa hay hưởng dịch vụ.

b. Người thọ thuế được hoàn trả thuế lợi tức rất ‘vui vẽ’ vì đây là một loại thuế trực thu mà người ta thấy khi chính mình phải trả thẳng cho Trésor Public (ngân khố hay kho bạc). Nếu quá hạn, người thọ thuế phải trã thêm 10% tiền phạt.

Kết luận, một lít xăng super tăng giá lên đến 2 euro tại Pháp là điều có thể xảy ra dù không ai muốn, nhất là khi Arabie saoudite, vì một lý do nào đó, ngưng hay giảm xuất cảng dầu thô.