Phóng viên Ba Lan gặp gỡ cha Lý
Phụ san đặc biệt "Giáo hội kiểu Việt Nam" do tác giả Jacek Dziedzina viết sau chuyến công tác Việt Nam và gặp gỡ với linh mục Nguyễn Văn Lý. Đây là bản dịch cuối trong loạt bài giới thiệu phụ san của Gość Niedzielny tới bạn đọc do Bến Việt dịch
Jacek Dziedzina (24.05.2010) - 3 năm trước, cả địa cầu lan tràn hình ảnh của vị linh mục đang bị còng tay trong phiên tòa trá hình rồi bị hai viên công an bịt miệng. Chúng tôi gặp được người tù nhân lương tâm nổi tiếng nhất của Việt Nam.
"15 năm trong tù"
3 năm trước, cả địa cầu lan tràn hình ảnh của vị linh mục đang bị còng tay trong phiên tòa trá hình rồi bị hai viên công an bịt miệng. Chúng tôi gặp được người tù nhân lương tâm nổi tiếng nhất của Việt Nam.
Bọn họ bảo cha là "tội phạm hình sự" – Tadeo Nguyễn Văn Lý, linh mục 63 tuổi thuộc Tổng giáo phận Huế miền trung Việt Nam cười tươi gần như liên tục sau mỗi câu nói. Ông đã ngồi gần 15 năm trong các trại cải tạo và nhà tù Việt Nam. Cách đây 3 năm ông lại lãnh thêm án tù 8 năm và bản án chỉ làm giàu thêm bộ sưu tập án sự của ông. Tội danh thì vẫn nguyên xi: "tuyên truyền chống đối Nhà nước Xã hội chủ nghĩa”.
Chúng tôi đâu có ngờ mình có thể gặp được nhà phản kháng này. Tại Ba Sao, một trong những nhà tù khắc nghiệt nhất ở Bắc Việt, chỉ có người thân và một vài cha cố được đến thăm – duy nhất hai lần. Chúng tôi đã hẹn và định đi thăm người em ruột của linh mục hiện đang sống ở miền Nam. Nhưng bỗng nhiên, những người cung cấp tin cho chúng tôi biết là linh mục Lý bất ngờ được tạm tha, ra ở tại ngoại trong vòng 12 tháng. Từ lâu nay, một số cơ quan quốc tế hậu thuẫn vận động tự do cho ông. Tình trạng sức khỏe của linh mục yếu kém dần mỗi tuần, ông đã vài lần bị nhồi máu cơ tim, chân trái và tay trái hầu như đã bị tê liệt. Cần can thiệp cấp bách của bác sỹ chuyên khoa. Nhưng chính quyền vẫn không chịu đồng ý thả ông ra khỏi nhà tù. Cho đến tận tháng Ba vừa qua.
Thâm niên lâu nhất
Chỉ hai ngày trước đó, chúng tôi ở Huế mà chẳng mảy may nghĩ có chuyện gặp được cha Lý. Theo đúng kế hoặch, chúng tôi vào Sài Gòn ở tận miền Nam. Vào tới Sài Gòn, chúng tôi nhận được tin là linh mục Lý đã được thả có điều kiện và hiện đang ở nhà riêng ở … Huế, tại giáo phận quê hương của mình, mục đích là chữa bệnh. Tất nhiên, ngay lập tức, chúng tôi thay đổi kế hoạch của mình và chưa thể bay thằng từ Sài Gòn ra Hà Nội, mà lại phải quay lại miền trung Việt Nam. Chúng tôi tìm cách gặp cha Lý qua nhiều kênh khác nhau: nhờ các người bạn Việt Nam đáng tin cậy, đồng thời nhờ những người Mỹ bên kia đại dương phụ trách điều phối. Mặc dù rất cẩn trọng, nhưng chuyến viếng thăm của chúng tôi ắt được các cơ quan an ninh thẩm quyền biết tới.
Tại ngôi nhà giáo phận dành cho người hưu trí, người bạn thân cận nhất của linh mục Lý đón chờ chúng tôi. Ông dẫn chúng tôi đến một căn phòng nhỏ với cửa sổ có chấn song sắt. Sau chiếc bàn gỗ, một người đang ngồi, khá cao so với vóc dáng người Việt. Nét mặt tươi sáng hoàn toàn không tiết lộ quãng thời gian dài bị tù đày trong các trại giam. Chỉ có gò má hóp, một phần thân thể bị liệt và những bước đi cà nhắc mới tiết lộ cho ta tình trạng sức khỏe thực sự của ông. - Rất nhiều linh mục đấu tranh với chế độ độc tài. Nhiều linh mục cũng ngồi tù. Nhưng cha Lý là người duy nhất ngồi tù lâu như thế - người bạn của cha Lý nói vậy để sau đó cả hai nổ tràng cười ròn tươi. Tôi rồi cũng đã quen với kiểu kể chuyện như vậy, rất ư độc đáo của người Việt Nam khi nói về những sự kiện bi thảm nhất. - Ở đây cha có căn phòng rộng hơn chút xíu, chứ ở Ba Sao thì chỉ được có 15 mét vuông – Cha Lý vẫn tươi cười nói với chúng tôi.
600 chọi 1
Lần đầu tiên chính quyền bắt ông vào năm 1977, lúc vừa mới thụ phong linh mục đồng thời nhậm chức thư ký riêng của Tổng giám mục Huế Nguyễn Kim Điền, khi cha Lý phân phát tài liệu của giám mục của mình, người dám viết những bài phê bình cộng sản đàn áp và cấm đóan tự do tín ngưỡng. Cha Lý bị lãnh mức án tù 20 năm và bị đi đày tới trại cải tạo ở ngoại ô thành phố Huế. Nhưng chỉ vài tháng sau, ông được thả tự do, nhưng mọi hoạt động tôn giáo với cương vị linh mục bị cấm đoán. Dẫu bị cấm nhưng cha Lý vẫn tiếp tục giảng dạy thánh kinh. Vào tháng Giêng năm 1983, chính quyền ra lệnh cho ông phải rời bỏ thành phố. Ông trả lời bằng một lá thư viết cho chính quyền, trong đó ông buộc tội chính quyền vi phạm tự do tín ngưỡng. Tại giáo xứ nơi ông sinh sống, nhiều con chiên tập trung phản đối quyết định nói trên của chính quyền. Cha Lý không bỏ Huế ra đi mãi tới ngày 18 tháng Năm, lực lượng an ninh tràn vào nhà ép giải vị linh mục cứng đầu ra đi. Lần này, ông lãnh bản án 10 năm tù. Ông được tha vào năm 1992, nhưng công an liên tục theo dõi ông và vẫn tiếp tục cấm không cho ông họat động tôn giáo. Một năm sau, cha Lý công bố bản tuyên ngôn, trong đó ông viết 10 điểm về những đàn áp tôn giáo ở Huế của chính quyền. Vào năm 2001, tới 600 sĩ quan công an được cử đến giáo phận Nguyệt Biều để bắt linh mục Lý. Lần này thì ông lãnh bản án 15 năm tù. Cũng như những lần trước, nhờ áp lực quốc tế, cha Lý không phải ngồi tù đến hết bản án, được thả tự do vào năm 2005. Ông vẫn liên tục trả lời phỏng vấn, kêu gọi tẩy chay chính quyền và cái gọi là "bầu cử”. - Xung quanh cha càng ngày càng đông người. Vào năm 2006 chúng tôi công bố "Bản tuyên ngôn tự do và dân chủ cho Việt Nam” – nhân vật phản kháng nói với chúng tôi như vậy bằng tiếng Anh còn kém chuẩn. Nhóm chống đối này được gọi là "Khối 8406”, lấy từ thời điểm bản tuyên ngôn được công bố: mùng 8, tháng Tư, năm 2006. Với sự ủng hộ nồng nhiệt ở trong nước và nước ngoài, tờ báo xuất bản ngầm nhan đề "Tự do” ra đời, sau đó, cùng với giới trí thức ở Hà Nội, trang web "Tự do và Dân chủ” được thành lập, và rốt cuộc, Đảng Thăng Tiến Việt Nam xuất hiện cùng Hiệp Hội Công đoàn Tự do Độc lập, rồi Ngày của Người áo trắng. Vì những họat động của Khối, linh mục lại bị bắt lần nữa. Tháng 3 năm 2007 ông lãnh bản án 10 năm tù. Hình ảnh nổi tiếng chụp vị linh mục bị còng tay trong phiên tòa khi kêu: "Tự do ngôn luận cho Việt Nam” bị hai viên cảnh sát bịt miệng đã trở thành biểu tượng dễ nhận biết trên toàn thế giới về hiện trạng đau lòng không chỉ của những người theo Thiên Chúa tại Việt Nam.
2 giờ đêm, trên thềm đá
- Mãi cho tới năm ngoái cha mới có được sách Kinh thánh trong phòng giam – ông đẩy sang cho chúng tôi một quyển sách cũ có các trang cong rách. - Cha cũng có một bộ đồ tự tạo bí mật để làm lễ mi-sa – ông vừa cười vừa nói và cho chúng tôi xem một hộp nhựa nho nhỏ, từ trong đó ông rút ra một bầu rượu vang nhỏ xíu, một chiếc khăn quàng cổ tí hon trông giống chiếc băng đeo nơ, rộng cỡ 3 cm cùng một hòn đá phẳng hình vuông để làm bàn thờ. - Những tội nhân ngồi tù trong những phòng giam bên cạnh đã giúp cha đấy - Ông giải thích. Ông tổ chức cầu nguyện trong căn phòng của mình hàng ngày vào lúc 2 giờ đêm, ít nhất là một tiếng đồng hồ. - Nhiệm vụ của chúng tôi là làm cho đất nước được đổi thay - Ông cho mọi người hiều rằng mình sẽ không bao giờ dự định ngồi im, bất chấp hậu quả. - Linh mục Jerzy Popieluszko của các bạn là thần tượng của chúng tôi – cả hai người "phản cách mạng” cùng cười và nói như vậy. Chúng tôi kể cho họ biết có lẽ là vào tháng Sáu tới, lễ phong Chân phước cho vị cha đỡ đầu phong trào "Đoàn Kết” sẽ được thực hiện. Có lẽ phong thánh chứ? Hai người hỏi lại vì họ ngỡ tưởng Popieluszko đã được phong Chân phước từ lâu rồi.
Mặc dù linh mục Lý bị tù đày nhưng "Khối 8406” với cương vị bất hợp pháp vẫn hoạt động bình thường. Hiện nay đã có khoảng 15 ngàn thành viên, không chỉ người Thiên Chúa giáo. Họ có bí mật xuất bản sách vở, báo chí, 40 thành viên của Khối đã bị ngồi tù. - Chúng tôi vẫn chiến đấu, cho đến tận khi nào Việt Nam được tự do – Cha Lý cam đoan như vậy. - Tất cả thanh niên Việt Nam đều phải học lý thuyết Mác, Lênin và Hồ Chí Minh. Chính quyền ép buộc phụ nữ phải giết bỏ thai nhi, không cho sinh đẻ. Cộng sản đã chiếm đoạt các khu nhà tu viện nhà dòng và đất đai của chúng tôi. Các quyền lợi cơ bản của chúng tôi luôn bị chà đạp. Tự do tín ngưỡng thật sự không chỉ là việc cho phép lui tới nhà thờ. Tự do tôn giáo là quyền chứ không phải là đặc ân nhà nước ban cho linh mục và giám mục. Giáo hội cũng phải được phép xây dựng trường học mọi cấp. Chúng tôi vẫn chưa có được báo chí và kênh truyền hình riêng của mình … – Linh mục Lý liệt kê một mạch nỗi niềm đau xót của người Công giáo Việt Nam. - Trong năm tới, vào tháng Ba, khi hết hạn được tự do có điều kiện 12 tháng, cha sẽ yêu cầu chính phủ Việt Nam cho phép không quay lại nhà tù nữa. Nhưng cha chỉ tin vào Chúa, cha không sợ gì hết, thậm chí nếu lại phải tiếp tục ngồi tù – Cha Lý nói một cách dứt khoát như vậy. Khi chia tay, ông đưa cho tôi một mảnh giấy, trong đó, khi ngồi trong tù, ông đã viết lời cầu nguyện rất giản đơn mà hàng ngày được ông nhắc tới: "Thưa Chúa! Xin Ngài hãy ban cho tất cả mọi người được cứu rỗi, tính can đảm và sự bình an”. Như thường lệ, cũng như gia đình ông khẳng định, ông không yêu cần xin ban cho mình được trả tự do.
(Nguồn: Benviet.org)
Phụ san đặc biệt "Giáo hội kiểu Việt Nam" do tác giả Jacek Dziedzina viết sau chuyến công tác Việt Nam và gặp gỡ với linh mục Nguyễn Văn Lý. Đây là bản dịch cuối trong loạt bài giới thiệu phụ san của Gość Niedzielny tới bạn đọc do Bến Việt dịch
 |
"15 năm trong tù"
3 năm trước, cả địa cầu lan tràn hình ảnh của vị linh mục đang bị còng tay trong phiên tòa trá hình rồi bị hai viên công an bịt miệng. Chúng tôi gặp được người tù nhân lương tâm nổi tiếng nhất của Việt Nam.
Bọn họ bảo cha là "tội phạm hình sự" – Tadeo Nguyễn Văn Lý, linh mục 63 tuổi thuộc Tổng giáo phận Huế miền trung Việt Nam cười tươi gần như liên tục sau mỗi câu nói. Ông đã ngồi gần 15 năm trong các trại cải tạo và nhà tù Việt Nam. Cách đây 3 năm ông lại lãnh thêm án tù 8 năm và bản án chỉ làm giàu thêm bộ sưu tập án sự của ông. Tội danh thì vẫn nguyên xi: "tuyên truyền chống đối Nhà nước Xã hội chủ nghĩa”.
Chúng tôi đâu có ngờ mình có thể gặp được nhà phản kháng này. Tại Ba Sao, một trong những nhà tù khắc nghiệt nhất ở Bắc Việt, chỉ có người thân và một vài cha cố được đến thăm – duy nhất hai lần. Chúng tôi đã hẹn và định đi thăm người em ruột của linh mục hiện đang sống ở miền Nam. Nhưng bỗng nhiên, những người cung cấp tin cho chúng tôi biết là linh mục Lý bất ngờ được tạm tha, ra ở tại ngoại trong vòng 12 tháng. Từ lâu nay, một số cơ quan quốc tế hậu thuẫn vận động tự do cho ông. Tình trạng sức khỏe của linh mục yếu kém dần mỗi tuần, ông đã vài lần bị nhồi máu cơ tim, chân trái và tay trái hầu như đã bị tê liệt. Cần can thiệp cấp bách của bác sỹ chuyên khoa. Nhưng chính quyền vẫn không chịu đồng ý thả ông ra khỏi nhà tù. Cho đến tận tháng Ba vừa qua.
Thâm niên lâu nhất
Chỉ hai ngày trước đó, chúng tôi ở Huế mà chẳng mảy may nghĩ có chuyện gặp được cha Lý. Theo đúng kế hoặch, chúng tôi vào Sài Gòn ở tận miền Nam. Vào tới Sài Gòn, chúng tôi nhận được tin là linh mục Lý đã được thả có điều kiện và hiện đang ở nhà riêng ở … Huế, tại giáo phận quê hương của mình, mục đích là chữa bệnh. Tất nhiên, ngay lập tức, chúng tôi thay đổi kế hoạch của mình và chưa thể bay thằng từ Sài Gòn ra Hà Nội, mà lại phải quay lại miền trung Việt Nam. Chúng tôi tìm cách gặp cha Lý qua nhiều kênh khác nhau: nhờ các người bạn Việt Nam đáng tin cậy, đồng thời nhờ những người Mỹ bên kia đại dương phụ trách điều phối. Mặc dù rất cẩn trọng, nhưng chuyến viếng thăm của chúng tôi ắt được các cơ quan an ninh thẩm quyền biết tới.
Tại ngôi nhà giáo phận dành cho người hưu trí, người bạn thân cận nhất của linh mục Lý đón chờ chúng tôi. Ông dẫn chúng tôi đến một căn phòng nhỏ với cửa sổ có chấn song sắt. Sau chiếc bàn gỗ, một người đang ngồi, khá cao so với vóc dáng người Việt. Nét mặt tươi sáng hoàn toàn không tiết lộ quãng thời gian dài bị tù đày trong các trại giam. Chỉ có gò má hóp, một phần thân thể bị liệt và những bước đi cà nhắc mới tiết lộ cho ta tình trạng sức khỏe thực sự của ông. - Rất nhiều linh mục đấu tranh với chế độ độc tài. Nhiều linh mục cũng ngồi tù. Nhưng cha Lý là người duy nhất ngồi tù lâu như thế - người bạn của cha Lý nói vậy để sau đó cả hai nổ tràng cười ròn tươi. Tôi rồi cũng đã quen với kiểu kể chuyện như vậy, rất ư độc đáo của người Việt Nam khi nói về những sự kiện bi thảm nhất. - Ở đây cha có căn phòng rộng hơn chút xíu, chứ ở Ba Sao thì chỉ được có 15 mét vuông – Cha Lý vẫn tươi cười nói với chúng tôi.
600 chọi 1
Lần đầu tiên chính quyền bắt ông vào năm 1977, lúc vừa mới thụ phong linh mục đồng thời nhậm chức thư ký riêng của Tổng giám mục Huế Nguyễn Kim Điền, khi cha Lý phân phát tài liệu của giám mục của mình, người dám viết những bài phê bình cộng sản đàn áp và cấm đóan tự do tín ngưỡng. Cha Lý bị lãnh mức án tù 20 năm và bị đi đày tới trại cải tạo ở ngoại ô thành phố Huế. Nhưng chỉ vài tháng sau, ông được thả tự do, nhưng mọi hoạt động tôn giáo với cương vị linh mục bị cấm đoán. Dẫu bị cấm nhưng cha Lý vẫn tiếp tục giảng dạy thánh kinh. Vào tháng Giêng năm 1983, chính quyền ra lệnh cho ông phải rời bỏ thành phố. Ông trả lời bằng một lá thư viết cho chính quyền, trong đó ông buộc tội chính quyền vi phạm tự do tín ngưỡng. Tại giáo xứ nơi ông sinh sống, nhiều con chiên tập trung phản đối quyết định nói trên của chính quyền. Cha Lý không bỏ Huế ra đi mãi tới ngày 18 tháng Năm, lực lượng an ninh tràn vào nhà ép giải vị linh mục cứng đầu ra đi. Lần này, ông lãnh bản án 10 năm tù. Ông được tha vào năm 1992, nhưng công an liên tục theo dõi ông và vẫn tiếp tục cấm không cho ông họat động tôn giáo. Một năm sau, cha Lý công bố bản tuyên ngôn, trong đó ông viết 10 điểm về những đàn áp tôn giáo ở Huế của chính quyền. Vào năm 2001, tới 600 sĩ quan công an được cử đến giáo phận Nguyệt Biều để bắt linh mục Lý. Lần này thì ông lãnh bản án 15 năm tù. Cũng như những lần trước, nhờ áp lực quốc tế, cha Lý không phải ngồi tù đến hết bản án, được thả tự do vào năm 2005. Ông vẫn liên tục trả lời phỏng vấn, kêu gọi tẩy chay chính quyền và cái gọi là "bầu cử”. - Xung quanh cha càng ngày càng đông người. Vào năm 2006 chúng tôi công bố "Bản tuyên ngôn tự do và dân chủ cho Việt Nam” – nhân vật phản kháng nói với chúng tôi như vậy bằng tiếng Anh còn kém chuẩn. Nhóm chống đối này được gọi là "Khối 8406”, lấy từ thời điểm bản tuyên ngôn được công bố: mùng 8, tháng Tư, năm 2006. Với sự ủng hộ nồng nhiệt ở trong nước và nước ngoài, tờ báo xuất bản ngầm nhan đề "Tự do” ra đời, sau đó, cùng với giới trí thức ở Hà Nội, trang web "Tự do và Dân chủ” được thành lập, và rốt cuộc, Đảng Thăng Tiến Việt Nam xuất hiện cùng Hiệp Hội Công đoàn Tự do Độc lập, rồi Ngày của Người áo trắng. Vì những họat động của Khối, linh mục lại bị bắt lần nữa. Tháng 3 năm 2007 ông lãnh bản án 10 năm tù. Hình ảnh nổi tiếng chụp vị linh mục bị còng tay trong phiên tòa khi kêu: "Tự do ngôn luận cho Việt Nam” bị hai viên cảnh sát bịt miệng đã trở thành biểu tượng dễ nhận biết trên toàn thế giới về hiện trạng đau lòng không chỉ của những người theo Thiên Chúa tại Việt Nam.
2 giờ đêm, trên thềm đá
- Mãi cho tới năm ngoái cha mới có được sách Kinh thánh trong phòng giam – ông đẩy sang cho chúng tôi một quyển sách cũ có các trang cong rách. - Cha cũng có một bộ đồ tự tạo bí mật để làm lễ mi-sa – ông vừa cười vừa nói và cho chúng tôi xem một hộp nhựa nho nhỏ, từ trong đó ông rút ra một bầu rượu vang nhỏ xíu, một chiếc khăn quàng cổ tí hon trông giống chiếc băng đeo nơ, rộng cỡ 3 cm cùng một hòn đá phẳng hình vuông để làm bàn thờ. - Những tội nhân ngồi tù trong những phòng giam bên cạnh đã giúp cha đấy - Ông giải thích. Ông tổ chức cầu nguyện trong căn phòng của mình hàng ngày vào lúc 2 giờ đêm, ít nhất là một tiếng đồng hồ. - Nhiệm vụ của chúng tôi là làm cho đất nước được đổi thay - Ông cho mọi người hiều rằng mình sẽ không bao giờ dự định ngồi im, bất chấp hậu quả. - Linh mục Jerzy Popieluszko của các bạn là thần tượng của chúng tôi – cả hai người "phản cách mạng” cùng cười và nói như vậy. Chúng tôi kể cho họ biết có lẽ là vào tháng Sáu tới, lễ phong Chân phước cho vị cha đỡ đầu phong trào "Đoàn Kết” sẽ được thực hiện. Có lẽ phong thánh chứ? Hai người hỏi lại vì họ ngỡ tưởng Popieluszko đã được phong Chân phước từ lâu rồi.
Mặc dù linh mục Lý bị tù đày nhưng "Khối 8406” với cương vị bất hợp pháp vẫn hoạt động bình thường. Hiện nay đã có khoảng 15 ngàn thành viên, không chỉ người Thiên Chúa giáo. Họ có bí mật xuất bản sách vở, báo chí, 40 thành viên của Khối đã bị ngồi tù. - Chúng tôi vẫn chiến đấu, cho đến tận khi nào Việt Nam được tự do – Cha Lý cam đoan như vậy. - Tất cả thanh niên Việt Nam đều phải học lý thuyết Mác, Lênin và Hồ Chí Minh. Chính quyền ép buộc phụ nữ phải giết bỏ thai nhi, không cho sinh đẻ. Cộng sản đã chiếm đoạt các khu nhà tu viện nhà dòng và đất đai của chúng tôi. Các quyền lợi cơ bản của chúng tôi luôn bị chà đạp. Tự do tín ngưỡng thật sự không chỉ là việc cho phép lui tới nhà thờ. Tự do tôn giáo là quyền chứ không phải là đặc ân nhà nước ban cho linh mục và giám mục. Giáo hội cũng phải được phép xây dựng trường học mọi cấp. Chúng tôi vẫn chưa có được báo chí và kênh truyền hình riêng của mình … – Linh mục Lý liệt kê một mạch nỗi niềm đau xót của người Công giáo Việt Nam. - Trong năm tới, vào tháng Ba, khi hết hạn được tự do có điều kiện 12 tháng, cha sẽ yêu cầu chính phủ Việt Nam cho phép không quay lại nhà tù nữa. Nhưng cha chỉ tin vào Chúa, cha không sợ gì hết, thậm chí nếu lại phải tiếp tục ngồi tù – Cha Lý nói một cách dứt khoát như vậy. Khi chia tay, ông đưa cho tôi một mảnh giấy, trong đó, khi ngồi trong tù, ông đã viết lời cầu nguyện rất giản đơn mà hàng ngày được ông nhắc tới: "Thưa Chúa! Xin Ngài hãy ban cho tất cả mọi người được cứu rỗi, tính can đảm và sự bình an”. Như thường lệ, cũng như gia đình ông khẳng định, ông không yêu cần xin ban cho mình được trả tự do.
(Nguồn: Benviet.org)