Nhân dịp Henry Kissinger từ giã cõi trần ở tuổi đại thượng thọ 100 tuổi sau khi, chỉ nửa đầu năm nay, còn lặn lội qua Trung Hoa để gặp lại người kế nhiệm xa xôi của họ Mao, kẻ ông đã dẫn Nixon tới gặp năm 1972, một cuộc gặp gỡ khiến Nixon và cả Hiệp Chúng Quốc Mỹ Châu thấy không còn cần tới Việt Nam nên đã nhẫn tâm để Chế độ Việt Nam Cộng Hòa đi vào lịch sử, tưởng duyệt lại phần đóng góp của ông vào việc nhẫn tâm này không hẳn là chuyện thừa. Chúng tôi xin chuyển toàn bài viết đã cập nhật hóa của Từ Điển Bách Khoa mở Wikipedia nói về “Henry Kissinger và Chiến Tranh ViệtNam”, chỉ bỏ qua những phần xúc phạm tới quân lực Việt Nam Cộng Hòa, để thấy khuôn mặt của một con người háo danh, đầy mâu thuẫn, đặt bước tiến bản thân và quyền lợi Hoa Kỳ lên trên hết. Mời bạn đọc kiên nhẫn đọc qua, vì bài viết khá dài.
Nhà ngoại giao Mỹ Henry Kissinger (1923–2023) đóng một vai trò quan trọng và gây tranh cãi trong Chiến tranh Việt Nam. Khởi đầu là một người ủng hộ, sau đó, Kissinger tiến đến chỗ coi đó là lực cản đối với quyền lực của Mỹ. Năm 1968, Kissinger tiết lộ thông tin về tình hình đàm phán hòa bình ở Paris cho chiến dịch của Nixon và được khen thưởng khi được bổ nhiệm làm Cố vấn An ninh Quốc gia dưới thời Richard Nixon. Với tư cách là Cố vấn An ninh Quốc gia, Kissinger ban đầu tìm cách chấm dứt chiến tranh theo các điều kiện của Mỹ. Trong nhiệm kỳ của mình, Kissinger có quan điểm khác với Nixon vì Kissinger thiên về việc tìm cách chấm dứt chiến tranh một cách nhanh chóng nhất có thể với mức thiệt hại tối thiểu đối với uy tín của Mỹ. Vào tháng 10 năm 1972, Kissinger đạt được một dự thảo thỏa thuận mà lúc đầu Nixon bác bỏ, dẫn đến vụ đánh bom vào dịp Giáng sinh vào tháng 12 năm 1972. Thỏa thuận mà Kissinger ký vào tháng 1 năm 1973 – dẫn đến việc Mỹ rút quân khỏi Việt Nam vào tháng 3 năm đó – cũng rất giống với dự thảo thỏa thuận đã bị bác bỏ năm trước. Với tư cách là Cố vấn An ninh Quốc gia và Ngoại trưởng, Kissinger ủng hộ việc Mỹ tiếp tục hỗ trợ cho miền Nam Việt Nam cho đến khi quốc gia này sụp đổ vào tháng 4 năm 1975, điều mà Kissinger đổ lỗi cho Quốc hội.
Nhà ngoại giao hàn lâm tài tử
Với tư cách là giảng viên tại Harvard, Kissinger đã xuất bản cuốn sách Vũ khí hạt nhân và Chính sách đối ngoại năm 1957, cuốn sách nổi tiếng của ông đã tạo nên danh tiếng cho ông là một trong những nhà tư tưởng hàng đầu của Mỹ về chính sách đối ngoại. Sự tham gia của Kissinger vào Đông Dương bắt đầu trước khi ông được bổ nhiệm làm Cố vấn An ninh Quốc gia cho Nixon. Khi còn ở Harvard, ông từng làm cố vấn về chính sách đối ngoại cho cả Nhà Trắng lẫn Bộ Ngoại giao. Kissinger nói rằng "Vào tháng 8 năm 1965... [Henry Cabot Lodge Jr.], một người bạn cũ làm Đại sứ tại Sài Gòn, đã đề nghị tôi đến thăm Việt Nam với tư cách là cố vấn của ông ấy. Tôi đã đến thăm Việt Nam lần đầu tiên trong hai tuần vào tháng 10 và tháng 11 năm 1965, một lần nữa trong khoảng mười ngày vào tháng 7 năm 1966, và lần thứ ba trong vài ngày vào tháng 10 năm 1966... Lodge đã cho tôi rảnh tay để xem xét bất cứ chủ đề nào tôi chọn". Ông tiến đến chỗ bị thuyết phục về sự vô nghĩa của các chiến thắng quân sự ở Việt Nam, "... trừ khi chúng mang lại một thực tế chính trị có thể tồn tại sau cuộc rút quân cuối cùng của chúng ta".[1] Lodge cho phép Kissinger đi bất cứ nơi nào ông ta muốn, và gặp nhị hùng chế cầm quyền của Thiếu tướng Không quân Nguyễn Cao Kỳ và Trung Tướng Nguyễn Văn Thiệu.[2] Với thái độ hớ hênh, Kissinger đã nói chuyện thẳng thắn với một phóng viên người Mỹ, Jack Foisie, người đã đến muộn trong cuộc họp báo và không hề biết rằng cuộc họp báo đó là "không được ghi lại".[3] Kissinger gọi cả Thiếu tướng Không quân Kỳ và Trung Tướng Thiệu là những người chưa trưởng thành và có trí thông minh thấp, những nhận xét mà Foise đã công bố và khiến Tổng thống Lyndon B. Johnson tức giận.[4] Vào tháng 11 năm 1965, khi được Time yêu cầu bình luận sau khi số người Mỹ thiệt mạng ở Việt Nam vượt quá 1,000, Kissinger ca ngợi Johnson vì đã phải đưa ra "những quyết định khó khăn và cô đơn". Kissinger so sánh Johnson với cảnh sát trưởng do Gary Cooper thủ vai trong bộ phim High Noon năm 1952, miêu tả Johnson như một nhân vật anh hùng đưa ra những quyết định cần thiết nhưng không được ưa chuộng.[3]
Trong sáng kiến hòa bình năm 1967, ông sẽ làm trung gian giữa Washington và Hà Nội. Vào tháng 6 năm 1967, tại một hội nghị học thuật ở Paris, Kissinger gặp nhà sinh vật học người Pháp, Herbert Marcovitch, người đã đề cập rằng một trong những người bạn của ông là Raymond Aubrac, một anh hùng Cộng sản trong cuộc kháng chiến của Pháp, người cũng là một trong số ít người phương Tây bạn bè với Hồ Chí Minh.[5] Khi Hồ đến Paris vào năm 1946 trong nỗ lực đàm phán về nền độc lập của Việt Nam khỏi Pháp, ông đã sống ở nhà Aubrac được vài tháng và vẫn còn những kỷ niệm ấm áp về ông và gia đình.[6] Hồ có ác cảm với người phương Tây và cố gắng tránh gặp họ càng nhiều càng tốt, còn Aubrac là người duy nhất được phép trao đổi thư từ với Hồ. Muốn đóng một vai trò nào đó trong lĩnh vực ngoại giao, thay vì chỉ viết về nó, Kissinger đã liên hệ với Bộ Ngoại giao với kế hoạch để Marovitch và Aubrac tới Hà Nội với lời đề nghị hòa bình.[5] Bộ trưởng Ngoại giao, Dean Rusk, phản đối kế hoạch của Kissinger, nói rằng "Tám tháng mang thai hòa bình và tất cả đều hy vọng giành được giải Nobel Hòa bình".[5] Tuy nhiên, W. Averell Harriman của "cửa hàng hòa bình" quan tâm và được Tổng thống Johnson chấp thuận phương án có mật danh là Chiến dịch Pennsylvania.[5] Vào tháng 7 năm 1967, Aubrac và Marcovitch tới Hà Nội để gặp Hồ, ông nói với ông rằng ông sẵn sàng mở các cuộc đàm phán hòa bình với Hoa Kỳ, với điều kiện người Mỹ ngừng ném bom miền Bắc Việt Nam “vô điều kiện”. Trước đây Hồ đã nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ phải ngừng ném bom “vô điều kiện và dứt khoát”, và sự thay đổi nhỏ này trong cách diễn đạt được coi là một dấu hiệu đầy hy vọng.[7] Harriman cử cấp phó của mình, Chester Cooper, tham gia cùng Kissinger trong các cuộc đàm phán hòa bình không chính thức ở Paris, điều này có vẻ đầy hứa hẹn.[6] Tuy nhiên, Aubrac nói rằng Hồ muốn Hoa Kỳ ngừng ném bom miền Bắc Việt Nam trong một thời gian ngắn như một dấu hiệu thiện chí, nhưng Cố vấn An ninh Quốc gia, W.W. Rostow, đồng thời thuyết phục John-son tăng cường ném bom miền Bắc Việt Nam.[6] Vào ngày 22 tháng 8 năm 1967, Aubrac và Marcovitch bị từ chối cấp thị thực đến thăm miền Bắc Việt Nam vì Kissinger không thể đạt được lệnh ngừng ném bom như đã hứa đã khiến Hồ Chí Minh vỡ mộng.[8]
Vào tháng 8 năm 1968, Kissinger viết cho Harriman, người đang dẫn đầu phái đoàn Mỹ tại các cuộc đàm phán hòa bình ở Paris: "Averell thân mến của tôi...Tôi đã chán ngán nền chính trị của Đảng Cộng hòa. Đảng này vô vọng và không đủ khả năng để cai trị".[9] Ngày 17 tháng 9 năm 1968, Kissinger đến Paris và làm cố vấn không chính thức cho phái đoàn Mỹ.[10] Vào thời điểm đó, Kissinger nói về sự chán ghét của mình đối với ứng cử viên Đảng Cộng hòa, Richard Nixon, nói: "Ba ngày trong tuần, tôi nghĩ tôi sẽ bỏ phiếu cho Hu-bert. Những ngày khác, tôi nghĩ tôi sẽ không bỏ phiếu nào". ] Nhưng cùng lúc đó, Kissinger đã liên lạc với chiến dịch tranh cử của Nixon và bắt đầu chia sẻ thông tin về tiến trình của các cuộc đàm phán hòa bình.[11] Kissinger bắt đầu gọi cho Richard Allen, cố vấn chính sách đối ngoại của Nixon, từ trạm điện thoại công cộng, đưa ra thông tin để đổi lấy việc ông muốn có một vị trí cấp cao nếu Nixon thắng cử.[11] Vào ngày 12 tháng 10 năm 1968, Kis-singer nói với Allen rằng Harriman đã "khui sâm banh" vì ông ta đã thuyết phục Johnson ra lệnh ngừng ném bom miền Bắc Việt Nam.[11] Allen gọi cho John Mitchell, người quản lý chiến dịch tranh cử của Nixon, người đồng ý rằng đây là thông tin quan trọng nhất.[11] Như một phần thưởng, Mitchell nói với Allen rằng Kissinger sẽ nhận được vị trí cấp cao mà ông khao khát, Allen nói rằng chức vụ Cố vấn An ninh Quốc gia sẽ phù hợp nhất với Kissin-ger.[11] Đồng thời, Kissinger đã liên lạc với ứng cử viên Đảng Dân chủ, Phó Tổng thống Hubert Humphrey, vận động hành lang để có được một chức vụ cấp cao nếu Humphrey thắng cử.[11]
Kissinger từng là cố vấn chính sách đối ngoại cho Thống đốc Đảng Cộng hòa của New York, Nelson Rockefeller, trong nỗ lực thất bại để giành được sự đề cử của Đảng Cộng hòa trong các cuộc bầu cử năm 1960, 1964 và 1968. Ông có quan điểm thấp về Nixon trong thời gian này, phát biểu về sự "nông cạn" và "sự hiểu lầm nguy hiểm" của ông này về chính sách đối ngoại.[12] Nhiều người ngạc nhiên khi Kissinger chấp nhận lời đề nghị của Nixon để làm Cố vấn An ninh Quốc gia.[12] Nixon nói về Kissinger: "Tôi không tin Henry, nhưng tôi có thể sử dụng anh ấy".[13]
Tham gia vào việc ra quyết định chiến tranh Việt Nam
1969: Đến Washington
Nixon được bầu vào năm 1968 với lời hứa đạt được “hòa bình trong danh dự” và chấm dứt Chiến tranh Việt Nam. Bằng cách hứa tiếp tục các cuộc đàm phán hòa bình mà Johnson bắt đầu vào tháng 5 năm 1968 tại Paris, Nixon thừa nhận rằng ông đã loại trừ "một chiến thắng quân sự" ở Việt Nam.[14] Nixon muốn một giải pháp ngoại giao tương tự như hiệp định đình chiến ở Bàn Môn Điếm kết thúc Chiến tranh Triều Tiên và thường xuyên tuyên bố riêng rằng ông không có ý định trở thành "tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ thua trận".[14] Để buộc Bắc Việt ký hiệp định đình chiến, Nixon ủng hộ cách tiếp cận hai hướng của "lý thuyết người điên" là tìm cách hành động liều lĩnh để đe dọa Bắc Việt đồng thời cố gắng sử dụng chiến lược "liên kết" để cải thiện quan hệ với Liên Xô và Trung Quốc nhằm thuyết phục cả hai nước này ngừng gửi vũ khí cho miền Bắc Việt Nam.[15] Khi còn đương chức, Nixon thực hiện chính sách Việt Nam hóa nhằm rút dần quân đội Hoa Kỳ đồng thời mở rộng vai trò chiến đấu của Quân đội miền Nam Việt Nam để quân đội này có khả năng bảo vệ chính phủ một cách độc lập trước Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, một tổ chức du kích Cộng sản, và quân đội Bắc Việt (Quân đội Nhân dân Việt Nam hay PAVN). Kissinger phản đối Việt Nam hóa.
Trong một bài báo đăng trên tạp chí Foreign Affairs tháng 1 năm 1969, Kissinger chỉ trích chiến lược tiêu hao của Tướng William Westmoreland vì Cộng sản Việt Nam sẵn sàng chấp nhận tổn thất trên chiến trường cao hơn nhiều so với Hoa Kỳ và do đó có thể “thắng” miễn là họ không “thua” chỉ bằng cách tiếp tục chiến tranh.[16] Trong cùng một bài báo, ông cho rằng những tổn thất mà Cộng sản Việt Nam phải gánh chịu trong Tết Mậu Thân là vô nghĩa vì Tết Mậu Thân đã khiến dư luận Mỹ phản đối chiến tranh, loại trừ khả năng giải pháp quân sự và điều tốt nhất có thể làm lúc này là đàm phán giải pháp hòa bình có lợi nhất tại cuộc đàm phán hòa bình Paris.[17] Kissinger, khi nhậm chức vào năm 1969 đã ủng hộ một chiến lược đàm phán, theo đó Hoa Kỳ và Bắc Việt sẽ ký một hiệp định đình chiến và đồng ý rút quân khỏi miền Nam Việt Nam trong khi chính phủ Nam Việt Nam và Việt Cộng phải thỏa thuận về một chính phủ liên minh.[16] Kissinger nghi ngờ về lý thuyết "liên kết" của Nixon, tin rằng điều này sẽ mang lại cho Liên Xô lợi thế trước Hoa Kỳ và, không giống như Nixon, ít quan tâm hơn đến số phận cuối cùng của miền Nam Việt Nam.[18] Một trong những hành động đầu tiên của Kissinger với tư cách Cố vấn An ninh Quốc gia vào đầu năm 1969 là tìm kiếm ý kiến của các chuyên gia về Việt Nam trong CIA, quân đội và Bộ Ngoại giao.[19] Tập tài liệu dài xuất hiện chứa đựng nhiều ý kiến đa dạng, trong đó một số cho rằng miền Nam Việt Nam đang có "những bước tiến nhanh chóng", trong khi những người khác nghi ngờ rằng chính quyền Sài Gòn sẽ "có thể trở thành một đối trọng chính trị hoặc quân sự hiệu quả đối với Việt Cộng". ] Phe “bò mộng” ước tính quân Mỹ phải chiến đấu ở Việt Nam 8.3 năm thì quân miền Nam mới có thể tự mình chiến đấu trong khi phe “gấu” ước tính quân Mỹ phải chiến đấu ở Việt Nam 13.4 năm trước khi Người Nam Việt Nam có thể tự mình chiến đấu.[19] Kissinger chuyển tập tài liệu cho Nixon với nhận xét rằng không có sự đồng thuận trong cộng đồng chuyên gia với kết luận ngụ ý rằng ông nên được tự do hành động mà không cần hỏi ý kiến các chuyên gia.[19]
Vào ngày 17 tháng 2 năm 1969, Nixon nói với đại sứ Liên Xô Anatoly Dobrynin rằng mọi vấn đề thực chất đều phải thông qua Kissinger chứ không phải qua Ngoại trưởng William Rogers.[20] Ngay sau đó, Kissinger gặp Dobrynin để nói với ông rằng Nixon sẽ không chấp nhận bất cứ dàn xếp nào có vẻ như là một thất bại và ông cũng không muốn bất cứ sự thay đổi nào trong chế độ ở Sài Gòn, mặc dù "sự tiến triển" của chế độ Sài Gòn là có thể chấp nhận được.[20] Dobrynin, người từng phục vụ ở Washington trong nhiều năm, có ấn tượng tốt về Kissinger, người không giáo điều và cứng nhắc như người tiền nhiệm W.W. Rostow cũng không buồn tẻ và thiếu trí tưởng tượng như Dean Rusk.[20] Kissinger sau đó bắt đầu phá hoại Henry Cabot Lodge Jr., người đứng đầu phái đoàn hòa bình của Mỹ ở Paris, khi yêu cầu Dobrynin tổ chức một cuộc gặp bí mật ở Paris giữa ông và Lê Đức Thọ, thành viên quan trọng nhất của phái đoàn Bắc Việt ở Paris.[20]
Vào ngày 22 tháng 2 năm 1969, Việt Cộng phát động một cuộc tấn công vào miền Nam Việt Nam, mà Kissinger gọi là "một hành động khuyển nho phi thường".[21] Nixon, trong chuyến đi châu Âu, coi cuộc tấn công như một sự xúc phạm cá nhân và muốn ném bom Campuchia để trả đũa.[21] Kissinger thuyết phục Nixon đợi cho đến khi chuyến công du châu Âu của ông kết thúc.[21] Thêm áp lực là tuyên bố của Tướng Creighton Abrams, tư lệnh lực lượng Mỹ ở miền Nam Việt Nam, rằng các sĩ quan của ông cuối cùng đã thành lập Văn phòng Trung ương miền Nam Việt Nam (COSVN), tổng hành dinh được cho là kiểm soát Việt Cộng ngay bên kia biên giới Campuchia. [22] Người Mỹ đã tìm kiếm COSVN trong nhiều năm. Tại một cuộc họp ở Washington có sự tham dự của Kissinger, hai đại tá do Abrams cử đến đã chỉ ra vị trí được cho là của COSVN trong một khu vực của Campuchia mà người Mỹ gọi là Fishhook [Lưỡi Câu] và yêu cầu một cuộc tấn công bằng máy bay ném bom B-52 để quét sạch nó.[20] Đầu năm 1969, Kissinger phản đối các kế hoạch cho Chiến dịch Menu, ném bom Campuchia, vì sợ rằng Nixon hành động hấp tấp và không có kế hoạch cho sự sụp đổ ngoại giao, nhưng vào ngày 16 tháng 3 năm 1969, Nixon tại một cuộc họp ở Nhà Trắng có sự tham dự của Kissinger tuyên bố vụ đánh bom sẽ bắt đầu vào ngày hôm sau.[23] Vì Quốc hội khó có thể chấp thuận ném bom Campuchia, Nixon quyết định tiến hành mà không có sự chấp thuận của Quốc hội và giữ bí mật về vụ đánh bom, một quyết định mà sau này một số chuyên gia luật hiến pháp cho rằng là bất hợp pháp.[24] Ngày 17 tháng 3 năm 1969, máy bay ném bom B-52 bắt đầu ném bom vị trí được cho là của COSVN trong một chiến dịch có mật danh Breakfast [Bữa sáng]; Kissinger sau đó tuyên bố rằng ông thấy cái tên Operation Breakfast thật tồi tệ.[25] Mặc dù Kissinger ban đầu phản đối Chiến dịch Menu, nhưng ông ấy bắt đầu ủng hộ vụ đánh bom với tư cách là tham mưu trưởng của Nixon, H.R Haldeman đã viết trong nhật ký của mình rằng ông ấy "tươi cười đến với các báo cáo [về vụ đánh bom], rất có năng xuất".[25]
Là một phần của khái niệm "liên kết", Kissinger vào tháng 3 năm 1969 đã cử Cyrus Vance tới Moscow với thông điệp nói rằng nếu Liên Xô gây áp lực buộc Bắc Việt phải đạt được một giải pháp ngoại giao có lợi cho Hoa Kỳ, phần thưởng sẽ là những nhượng bộ trong các cuộc đàm phán về hạn chế chạy đua vũ trang hạt nhân.[26] Cùng lúc đó, Kissinger gặp Do-brynin để cảnh cáo ông ta rằng Nixon là kẻ nguy hiểm muốn leo thang chiến tranh Việt Nam.[27] Vào tháng 4 năm 1969, Triều Tiên đã bắn hạ một máy bay của Hải quân Hoa Kỳ trong một nhiệm vụ do thám, khiến 31 phi công thiệt mạng.[28] Kissinger muốn ném bom một căn cứ không quân của Triều Tiên để trả đũa, nhưng bị Bộ trưởng Quốc phòng Melvin Laird, Ngoại trưởng William Rogers và Tướng Earle Wheeler, chủ tịch hội đồng tham mưu trưởng liên quân phản đối. Tất cả những người này đều cảnh cáo cho rằng ném bom Bắc Triều Tiên sẽ bắt đầu cuộc chiến thứ hai ở châu Á.[28] Kissinger lý luận rằng ném bom Bắc Triều Tiên sẽ giúp chấm dứt chiến tranh Việt Nam', nói rằng “Hanoi có thể nói, ‘gã này [Nixon] đã trở nên phi lý’ - và chúng ta nên dàn xếp với ông ấy".[28] Không thể giành được sự ủng hộ tại Hội đồng An ninh Quốc gia, Kissinger đã kêu gọi Cố vấn Nội vụ của Nixon, John Ehrlichman, nói rằng, mặc dù tấn công vào Triều Tiên có thể gây ra một cuộc chiến tranh Triều Tiên thứ hai, nó cũng có thể giúp ích cho cuộc chiến tranh Việt Nam.[28] Khi Ehrlichman hỏi Kissinger mọi thứ có thể leo thang đến mức nào nếu Mỹ ném bom Triều Tiên, ông được trả lời: "Chà, nó có thể trở thành hạt nhân". Ehrlichman bỏ đi với xác tín rằng Kissinger, với giọng Đức đặc xệt, chức danh học thuật, ủng hộ chính sách đối ngoại tàn nhẫn và vai trò cố vấn cấp cao của tổng thống dường như quá giống nhân vật cùng tên trong bộ phim hài đen năm 1964 Dr. Strangelove và khuyên Nixon không nên tấn công Triều Tiên, lời khuyên đó đã được chấp nhận.[28] Bắt đầu từ tháng 4 năm 1969, Kissinger thúc ép thực hiện một kế hoạch có mật danh là Chiến dịch Duck Hook, trong đó Hoa Kỳ quay trở lại ném bom miền Bắc Việt Nam và có thể sử dụng vũ khí hạt nhân.[29]
Nixon và Kissinger đóng vai "cảnh sát tốt-cảnh sát xấu" với Dobrynin, trong đó Nixon đóng vai tổng thống nóng nảy khi hết kiên nhẫn với Bắc Việt Nam, trong khi Kissinger đóng vai một nhà ngoại giao hợp lý lo lắng cải thiện quan hệ với Liên Xô, nói với Dobrynin vào tháng 5 năm 1969 rằng Nixon sẽ "leo thang chiến tranh" nếu Liên Xô "không đạt được một giải pháp" ở Việt Nam.[30] Tại một cuộc họp khác vào năm 1969, Kissinger cảnh cáo Do-brynin rằng "con tàu vừa rời ga và đang đi vào đường rầy", nói rằng Liên Xô tốt hơn nên bắt đầu gây áp lực lên Bắc Việt Nam ngay bây giờ trước khi Nixon làm điều gì đó thực sự liều lĩnh và nguy hiểm.[27] Nỗ lực "liên kết" thất bại vì Liên Xô không gây áp lực với Bắc Việt Nam và thay vào đó Dobrynin nói với Kissinger rằng Liên Xô muốn có quan hệ tốt hơn với Hoa Kỳ bất kể Chiến tranh Việt Nam.[27] Sau thất bại của nỗ lực "liên kết", Nixon trở nên cởi mở hơn với chiến lược thay thế do Bộ trưởng Quốc phòng Melvin Laird đề xuất, người cho rằng gánh nặng chiến tranh nên được chuyển sang miền Nam Việt Nam, một điều ban đầu được gọi là "phi Mỹ hóa" và Laird đã đổi tên thành Việt hóa vì nghe hay hơn.[31]
Vào tháng 5 năm 1969, vụ đánh bom Chiến dịch Menu ở Campuchia đã bị rò rỉ cho nhà báo William M. Beecher của tờ New York Times, người đã đăng một bài báo về nó, khiến Kis-singer tức giận.[24] Vào thời điểm đó, Kissinger nói với giám đốc FBI J. Edgar Hoover, "chúng ta sẽ tiêu diệt bất cứ ai đã làm điều này".[24] Kết quả là điện thoại của 13 nhân viên của Kissinger đã bị FBI nghe lén mà không có lệnh truy tìm kẻ rò rỉ thông tin.[24] Nixon coi Kissinger là người "ám ảnh và hoang tưởng" và khó chịu với những cuộc xung đột không ngừng nghỉ của ông với Laird và Rogers.[32] Kissinger cáo buộc Laird đã làm rò rỉ Opera-tion Menu, nói trong một cuộc điện thoại: "Đồ khốn nạn, tôi biết bạn đã làm rò rỉ câu chuyện đó và bạn sẽ phải giải thích điều đó với tổng thống". Vào thời điểm đó, Kissinger tự miêu tả mình với bạn bè tại Harvard là một lực lượng ôn hòa đang nỗ lực loại bỏ Hoa Kỳ khỏi Việt Nam, nói rằng ông không muốn kết cục giống như người tiền nhiệm W.W. Ros-tow, người có những hành động với tư cách là Cố vấn An ninh Quốc gia đã khiến ông bị giới trí thức Mỹ theo chủ nghĩa tự do tẩy chay.[33]
Vào tháng 6 năm 1969, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Clark Clifford đăng một bài báo trên tạp chí Ngoại giao kêu gọi rút 100,000 quân Mỹ khỏi Việt Nam vào cuối năm 1969 và tất cả vào cuối năm 1970.[34] Bị ảnh hưởng bởi Laird, Nixon tuyên bố rút ngay 25,000 lính Mỹ khỏi Việt Nam, nói rằng: “Tôi hy vọng rằng chúng ta có thể vượt qua thời biểu của ông Clifford, cũng như tôi nghĩ chúng ta đã làm tốt hơn một chút so với khi ông ấy còn nắm bộ quốc phòng của chúng ta".[34] Kissinger phản đối việc rút quân, điều mà ông dự đoán sẽ đồng nghĩa với sự sụp đổ ngay lập tức của miền Nam Việt Nam.[34]
Ngày 4 tháng 8 năm 1969, Kissinger bí mật gặp Xuân Thủy tại căn hộ ở Paris của Jean Sainteny để bàn chuyện hòa bình.[35] Sainteny là một cựu quan chức thuộc địa Pháp có thiện cảm với chủ nghĩa dân tộc Việt Nam và đã đề nghị làm nhà môi giới trung thực. Kis-singer đã mong được gặp Thọ hơn là Thủy.[29] Kissinger lặp lại lời đề nghị của Mỹ về việc "rút lui" các lực lượng Mỹ và Bắc Việt khỏi miền Nam Việt Nam, mà Thủy từ chối, trong khi Thủy yêu cầu một chính phủ mới ở Sài Gòn, nhưng Kissinger từ chối.[35] Kissinger có quan điểm thấp về Bắc Việt Nam, nói rằng "Tôi không thể tin rằng một cường quốc hạng 4 như Bắc Việt Nam lại không có điểm đột phá". Kissinger phản đối chiến lược Việt Nam hóa, tỏ ra nghi ngờ về khả năng trấn giữ chiến trường của QLVNCH (Quân đội Việt Nam Cộng hòa, tức là Quân đội miền Nam Việt Nam), gây ra nhiều căng thẳng với Bộ trưởng Quốc phòng Laird, người cam kết sâu sắc với sáng kiến Việt Nam hóa. [33] Vào tháng 9 năm 1969, Kissinger, trong một bản ghi nhớ, đã khuyên Nixon không nên "xuống thang", nói rằng việc giữ quân Mỹ chiến đấu ở Việt Nam "vẫn là một trong số ít vũ khí thương lượng của chúng ta". Cũng trong bản ghi nhớ đó, Kissinger cho biết ông "vô cùng băn khoăn" về việc Nixon bắt đầu rút quân Mỹ, nói rằng việc rút quân giống như "đậu phộng muối" đối với người dân Mỹ ("Quân Mỹ càng về nước thì càng được yêu cầu nhiều hơn"), khiến cho tạo lợi thế cho kẻ thù chỉ cần "chờ chúng ta".[33] Thay vào đó, ông đề nghị Hoa Kỳ tiếp tục ném bom miền Bắc Việt Nam và rải mìn dọc bờ biển.[33] Sau đó vào tháng 9 năm 1969, Kissinger đề xuất với Nixon một kế hoạch mà ông gọi là một đòn "man rợ, trừng phạt" nhằm vào Bắc Việt có mật danh Duck Hook, cho rằng đây là cách tốt nhất để buộc Bắc Việt đồng ý hòa bình theo các điều kiện của Mỹ. [33] Laird phản đối mạnh mẽ Duck Hook, cảnh cáo Nixon rằng việc sử dụng vũ khí hạt nhân để giết một số lượng lớn thường dân Bắc Việt sẽ khiến dư luận Mỹ xa lánh chính quyền và thuyết phục Nixon bác bỏ điều đó.[3 3] Phản ảnh việc xuất thân là giáo sư khoa học chính trị của Harvard, người thuộc Primat der Aussenpolitik [Tính ưu việt của chính sách đối ngoại], trường phái coi chính sách đối ngoại thuộc về một nhóm thiểu số, Kissinger ít nhạy cảm với dư luận hơn Laird, một cựu nghị sĩ Đảng Cộng hòa, người thường xuyên khuyên Nixon nên lưu ý đến dư luận Mỹ.[33] Laird đã sử dụng các cuộc biểu tình của National Moratorium vào ngày 15 tháng 11 năm 1969 để thuyết phục Nixon hủy bỏ Duck Hook, lập luận rằng nếu chiến tranh đã gây ra các cuộc biểu tình lớn nhất từ trước đến nay trong lịch sử Hoa Kỳ, thì kế hoạch của Kissinger về Duck Hook sẽ khiến công chúng xa lánh hơn nữa. [36]
1970: Tranh cãi về Campuchia
Các cuộc đàm phán hòa bình ở Paris đã trở nên bế tắc vào cuối năm 1969, do sự cản trở của phái đoàn miền Nam Việt Nam muốn cuộc đàm phán thất bại.[37] Tổng thống miền Nam Việt Nam Nguyễn Văn Thiệu không muốn Hoa Kỳ rút khỏi Việt Nam, và vì thất vọng với ông ta, Kissinger quyết định bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình bí mật ở Paris song song với các cuộc đàm phán chính thức mà miền Nam Việt Nam không hề hay biết. Ngày 21 tháng 2 năm 1970, trong một ngôi nhà khiêm tốn ở ngoại ô Paris, Kissinger bí mật gặp Lê Đức Thọ, nhà ngoại giao Bắc Việt sau này trở thành đối thủ ngoan cường nhất của ông.[38] Năm 1981, Kissinger nói với nhà báo Stanley Karnow: "Tôi không thấy vui mừng khi nhìn lại các cuộc gặp của chúng tôi, nhưng ông ấy là một người có bản lĩnh và kỷ luật, người đã cống hiến hết mình để bảo vệ quan điểm mà ông ấy đại diện".[38] Mãi đến tháng 2 năm 1971, Rogers và Laird mới được thông báo lần đầu tiên về các cuộc đàm phán hòa bình song song ở Paris.[38] Kissinger sẽ gặp Thọ ba lần từ tháng 2 đến tháng 4 năm 1970, và Bắc Việt lần đầu tiên cảm nhận được lập trường của Mỹ dịu đi trong các cuộc đàm phán này khi Kis-singer thay đổi một chút "công thức rút quân chung" mà người Mỹ đã giữ trước đó.[39] Nixon vô cùng thất vọng vì các cuộc đàm phán bí mật ở Paris không đạt được kết quả nhanh chóng như ông mong muốn.[40] Kissinger viết trong hồi ký của mình rằng "các nhà sử học hiếm khi đánh giá đúng sự căng thẳng tâm lý đối với một nhà hoạch định chính sách", lưu ý rằng vào đầu năm 1970, Nixon đã cảm thấy rất bị bao vây và có xu hướng tấn công một thế giới mà ông tin rằng đang âm mưu lật đổ mình. [41] Nixon đã bị bẽ mặt khi có hai ứng cử viên liên tiếp vào Tòa án Tối cao bị Thượng viện bác bỏ, việc ông không thể kết thúc chiến tranh Việt Nam vào năm 1969 như ông đã hứa đã khiến ông cay đắng và vào đầu năm 1970 tỷ lệ tán thành của ông trong các cuộc thăm dò đã giảm sút.[41] Nixon bị ám ảnh bởi bộ phim Patton, khi thấy bộ phim miêu tả Patton như một thiên tài đơn độc và bị hiểu lầm, người mà thế giới không đánh giá cao, một song hành với ông và cứ xem đi xem lại bộ phim.[40]
Vào tháng 2 năm 1970, một số thượng nghị sĩ do J. William Fulbright và Stu Symington dẫn đầu lần đầu tiên biết rằng Hoa Kỳ đã ném bom Lào kể từ tháng 12 năm 1964, dẫn đến khiếu nại tại Quốc hội về "cuộc chiến bí mật" ở Lào.[42] Nixon miễn cưỡng quyết định thừa nhận "cuộc chiến bí mật" và chỉ đạo Kissinger đưa ra tuyên bố cần thiết cho giới truyền thông.[42] Tuyên bố của Kissinger thừa nhận đã ném bom Lào, nhưng cũng khẳng định: "Không có người Mỹ nào đóng quân ở Lào từng thiệt mạng trong các hoạt động tác chiến trên bộ".[42] Hai ngày sau, có tin một đại úy quân đội Hoa Kỳ đã thiệt mạng khi chiến đấu ở Lào và sau đó Lầu Năm Góc thừa nhận rằng trong khoảng thời gian từ tháng 2 năm 1969 đến tháng 2 năm 1970, tổng cộng 27 người Mỹ đã thiệt mạng ở Lào.[42] Kissinger khẳng định ông không nói dối, cho rằng tất cả người Mỹ thiệt mạng ở Lào đều đang "truy đuổi ráo riết" khi truy đuổi kẻ thù từ miền Nam Việt Nam sang Lào, nhưng lập luận này không gây ấn tượng gì.[42] Nixon tuyên bố: "Không ai quan tâm đến các cuộc tấn công của B-52 ở Lào, nhưng người ta lo lắng cho những chàng trai của chúng ta ở ngoài kia".[42] Nixon từ chối gặp Kis-singer vào tuần sau, nói rằng tuyên bố của ông về Lào đã khiến ông bị tụt 11 điểm trong các cuộc thăm dò dư luận.[42]
Ngày 18 tháng 3 năm 1970, thủ tướng Campuchia Lon Nol tiến hành đảo chính lật đổ vua Sihanouk và cuối cùng tuyên bố Campuchia là một nước cộng hòa.[43] Vào ngày 19 tháng 3 năm 1970, Nixon, trong một ghi chú gửi Kissinger, tuyên bố: "Tôi muốn Helms [giám đốc CIA] xây dựng và thực hiện kế hoạch hỗ trợ tối đa cho các phần tử thân Mỹ ở Campu-chia".[44] Quá tức giận với Lon Nol, nhà vua tới Bắc Kinh, nơi ông liên minh với kẻ thù cũ của mình là Khmer Đỏ, kêu gọi nhân dân Khmer "giải phóng quê hương".[41] Vì hầu hết nông dân Khmer coi nhà vua như một nhân vật thần thánh nên sự tán thành của hoàng gia đối với Khmer Đỏ đã có kết quả ngay lập tức. Campuchia đã rơi vào tình trạng hỗn loạn vào cuối tháng 3 năm 1970 khi chế độ Lon Nol, để chứng minh uy tín dân tộc chủ nghĩa của mình, đã tổ chức các cuộc tàn sát chống lại người thiểu số Việt Nam, khiến lãnh đạo Bắc Việt và Việt Cộng tấn công và đánh bại đội quân yếu kém của Campuchia.[41] Nixon tin rằng tình hình ở Campuchia mang lại cơ hội cho ông giống như Patton bằng cách làm điều gì đó táo bạo và mạo hiểm.[45] Kissinger ban đầu có ý kiến trái chiều về kế hoạch xâm chiếm Campuchia của Nixon, nhưng khi ông thấy tổng thống đã cam kết như thế nào, ông ngày càng trở nên ủng hộ hơn.[46] Đầu tháng 4 năm 1970, Thọ từ chối gặp Kissinger nữa ở Paris, nói rằng không có gì để bàn, điều này khiến ông bực bội.[47] Nixon chịu ảnh hưởng rất lớn từ Đô đốc John S. McCain Jr., người thuộc loại người cứng rắn, hiếu chiến mà ông cảm thấy có thiện cảm tự nhiên.[48] Tại cuộc gặp tại nhà Nixon ở San Clemente vào ngày 18 tháng 4 năm 1970, Đô đốc McCain—người hoàn toàn không biết về chính sách tiếp cận Trung Quốc của Nixon—đã vẽ một bản đồ Đông Nam Á với một con rồng Trung Quốc đang giơ “móng vuốt đẫm máu” của nó khắp khu vực, và kêu gọi tổng thống xâm chiếm Campuchia như là cách duy nhất để ngăn chặn Trung Quốc.[49] McCain tuyên bố rằng việc xâm lược Campuchia để tiêu diệt COSVN sẽ là chiến dịch quyết định nhằm chấm dứt âm mưu thống trị Đông Nam Á của Trung Quốc.[49] Kissinger, người cũng tham dự cuộc họp ở San Clemente, ít ấn tượng hơn với Đô đốc McCain, người mà sau đó ông so sánh với Thủy thủ Popeye, nói rằng ông không thể tin rằng Nixon lại coi trọng ông.[50] Vào ngày 23 tháng 4 năm 1970, Nixon, trong một bản ghi nhớ gửi Kissinger, tuyên bố, "Chúng ta cần một bước đi táo bạo ở Campuchia để chứng tỏ rằng chúng ta đứng về phía Lon Nol".[46] Kissinger ủng hộ việc QLVNCH xâm chiếm Campuchia với sự hỗ trợ của không quân Mỹ.[51] Khi Kissinger say sưa nói về cuộc xâm lược, Nixon nói với Haldeman: "Kissinger hôm nay thực sự rất vui. Anh ấy đang đóng vai Bismarck".[51] Về phần mình, Kissinger thường chế nhạo Nixon với các nhân viên của mình, gọi ông là "kẻ đầu óc thịt viên" và "người bạn say rượu của chúng ta".[52] Khi nhận cuộc gọi từ Nixon, Laird và Rogers, Kissinger thường phát các cuộc điện thoại trên hệ thống liên lạc nội bộ để cho phép các trợ lý của ông nghe trong khi làm những bộ mặt hài hước chế nhạo những người mà ông đang nhận cuộc gọi.[32]
Khi Kissinger được triệu tập tới một cuộc họp tại Nhà Trắng về vấn đề Campuchia, ông đã nói đùa: "Nhà lãnh đạo vô song của chúng ta đã bất ngờ mất kiểm soát".[52] Vào ngày 26 tháng 4 năm 1970, Nixon quyết định "thử liều mọi sự" bằng cách dùng quân đội Mỹ xâm lược Campuchia, một quyết định khiến Kissinger ngạc nhiên.[46][52] Cả Laird và Rogers đều không được mời tham dự cuộc họp, điều này khiến Kissinger phải gọi điện cho Laird với lý do Bộ trưởng Quốc phòng phải biết những gì đang được lên kế hoạch.[52] Kissinger đã không thông báo cho Rogers vì ông biết ông sắp phải làm chứng trước Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, và có thể sẽ phải đối mặt với những câu hỏi thù địch từ Fulbright.[52] Kissin-ger muốn Rogers thành thật nói rằng ông không biết về kế hoạch xâm lược Campuchia nếu không ông có thể bị truy tố vì tội khai man.[52] Kissinger cũng liên lạc với hai thượng nghị sĩ đảng Dân chủ miền Nam bảo thủ nắm quyền kiểm soát các ủy ban chủ chốt, Thượng nghị sĩ Richard Russell Jr. và Thượng nghị sĩ John C. Stennis, để thông báo cho họ về kế hoạch xâm lược.[52] Kissinger tuyên bố rằng ông kinh hoàng trước quan điểm người da trắng thượng đẳng của Stennis và Russell, nhưng ông ngưỡng mộ họ vì "sự chính trực và lòng yêu nước" của họ. Khi người viết bài phát biểu của Nixon, William Safire chỉ ra rằng việc sử dụng quân đội Mỹ vi phạm Học thuyết Nixon rằng các đồng minh châu Á của Mỹ nên chiến đấu, Kissinger đã mắng ông ta: "Chúng ta đã viết ra cái học thuyết chết tiệt đó, chúng ta có thể thay đổi nó!"[53]
Kissinger đang bị căng thẳng tột độ khi một số phụ tá của ông dự định từ chức để phản đối cuộc xâm lược Campuchia, và những người bạn theo chủ nghĩa tự do của ông ở Harvard cũng đang gây áp lực buộc ông phải từ chức trong khi Nixon lại càng tỏ ra hiếu chiến hơn.[53] Phần lớn nhân viên của Kissinger phản đối sâu sắc việc xâm lược Campuchia.[54] Kissinger đã yêu cầu một trong những phụ tá của ông, William Watts, chịu trách nhiệm về nhân sự của Hội đồng An ninh Quốc gia cho cuộc xâm lược sắp tới.[55] Watts từ chối, nói rằng ông phản đối cuộc xâm lược vì lý do đạo đức, khiến Kissinger phải hét lên: "Quan điểm của ông thể hiện sự hèn nhát của giới lãnh đạo Phương Đông!"[55] Watts từ chức ngay tại chỗ.[55] Khi Watts đang viết lá thư từ chức, cấp phó của Kissinger, Alexander Haig, xuất hiện thay mặt Kissinger nói với ông: "Ông vừa nhận được lệnh từ tổng tư lệnh của mình. Ông không thể bỏ cuộc". Watts trả lời: "Al đồ chết tiệt! Tao vừa làm vậy".
Kissinger nhận được một cuộc điện thoại từ Nixon và người bạn thân nhất của ông, Charles "Bebe" Rebozo, cả hai đều có vẻ rất say; Nixon bắt đầu cuộc gọi và sau đó đưa điện thoại cho Rebozo, người nói: "Tổng thống muốn bạn biết nếu cách này không thực hiện được, Henry, đó là lỗi của bạn". Vào ngày 30 tháng 4 năm 1970, Hoa Kỳ xâm lược Campuchia, điều mà Nixon tuyên bố trong một bài phát biểu trên truyền hình rằng Kissinger khinh thường gọi là "Nixon cổ điển" vì lối hùng biện quá cường điệu của ông.[53] Vào thời điểm đó, Nixon bị coi là liều lĩnh leo thang chiến tranh, và vào đầu tháng 5 năm 1970, các cuộc biểu tình phản đối Chiến tranh Việt Nam lớn nhất từ trước đến nay đã diễn ra.[56] Bốn phụ tá của Kissinger từ chức để phản đối, trong khi "cuộc xâm nhập" Campuchia đã chấm dứt một số tình bạn của Kissinger với các đồng nghiệp ở Harvard khi ông quyết định không từ chức.[56] Hai phụ tá cấp cao của Kissinger, Anthony Lake và Roger Morris, trong một lá thư từ chức chung, tuyên bố rằng họ không thể tiếp tục phục vụ chính quyền với lương tâm tốt.[55] Nixon, trong hồi ký của mình, tuyên bố rằng Kissinger "có quan điểm đặc biệt cứng rắn" liên quan đến "cuộc xâm lược Campuchia".[56] Morris kể lại rằng Kissinger sợ hãi trước các cuộc biểu tình phản chiến khổng lồ, so sánh phong trào phản chiến với Đức Quốc xã.[56] Kissinger sợ phải về nhà trong căn hộ của mình, thay vào đó ông sống trong văn phòng của mình ở tầng hầm Nhà Trắng trong các cuộc biểu tình phản đối "sự xâm nhập của Campuchia".[57] Kissinger bị ám ảnh bởi những ký ức về tuổi trẻ của mình ở Đức và không tin tưởng sâu sắc vào các phong trào quần chúng của cánh tả hoặc cánh hữu, ủng hộ trường phái hoạch định chính sách đối ngoại Primat der Aussenpolitik của giới thượng lưu với quần chúng bị loại trừ. Trong cuộc phỏng vấn với Karnow, Kissinger khẳng định rằng ông cảm thấy giằng xé về quan điểm của mình và đổ lỗi cho Nixon vì đã không tìm ra "ngôn ngữ của sự tôn trọng và lòng trắc ẩn có thể tạo ra cầu nối ít nhất cho các yếu tố hợp lý hơn của phong trào phản chiến". [56] Khi một số giáo sư Harvard kêu gọi Kissinger từ chức, ông tuyên bố: "Giá mà bạn biết tôi đang ngăn cản điều đúng đắn", tuyên bố rằng ông phản đối cuộc xâm lược.[57] Sau khi các phụ tá của Kissinger từ chức, Nixon tước quyền nghe lén điện thoại mà ông đã trao cho Kissinger vào tháng 5 năm 1969, và trao nó cho Bộ trưởng Tư pháp John Mitchell.[32] Kissinger không biết rằng Mitchell đã nghe lén điện thoại của ông một cách bất hợp pháp kể từ mùa thu năm 1969.[32]
Thêm phần căng thẳng, vào ngày 2 tháng 5 năm 1970, máy bay Mỹ ném bom miền Bắc Việt Nam lần đầu tiên kể từ năm 1968, khiến Thượng nghị sĩ Fulbright phải thốt lên "Chúa ơi" khi nghe tin. Lãnh đạo đa số Thượng viện Mike Mansfield nói rằng ông khó tin rằng Nixon và Kissinger lại liều lĩnh đến vậy.[58] Với Nixon, Kissinger cáo buộc Laird và/hoặc Rogers đã rò rỉ tin tức về vụ ném bom miền Bắc Việt Nam và yêu cầu FBI nghe lén điện thoại của họ.[59] Không thông báo cho Nixon, vào ngày 4 tháng 5 năm 1970, Laird tuyên bố chấm dứt các cuộc ném bom vào miền Bắc Việt Nam.[59] Vào đêm ngày 8 tháng 5 năm 1970, Nixon, người bị chấn động bởi các cuộc biểu tình, đã thức suốt đêm, uống rất nhiều rượu và ngẫu nhiên gọi điện cho những người mà ông biết.[60] Trong khoảng thời gian từ 11 giờ đêm đến 2 giờ sáng, Nixon đã thực hiện 40 cuộc gọi, trong đó Kissinger nhận được 8 cuộc gọi.[60] Cuộc "xâm nhập" Campuchia chứng kiến quân đội Mỹ và Nam Việt Nam chiếm các khu vực phía đông Campuchia mà các chỉ huy Mỹ gọi là Lưỡi câu và Mỏ Vẹt và chiếm được một lượng vũ khí ấn tượng có nguồn gốc từ Trung Quốc và Liên Xô.[61] Tuy nhiên, phần lớn lực lượng Cộng sản Việt Nam đã rút sâu hơn vào Campuchia trước cuộc xâm lược, chỉ còn lại một số nhỏ ở lại để rút lui chiến đấu nhằm tránh bị buộc tội hèn nhát.[61] Kissinger đề nghị một cuộc gặp khác với Thọ ở Paris, chỉ để nhận được một ghi chú có nội dung: "Những lời hòa bình của Mỹ chỉ là những lời trống rỗng".[58] Phó của Kissinger, Haig, tới Phnom Penh để gặp Lon Nol, người phàn nàn rằng cuộc xâm lược không giúp ích gì vì nó chỉ đẩy Bắc Việt và Việt Cộng tiến sâu hơn vào Campuchia.[58] Vào tháng 6 năm 1970, người Mỹ rút khỏi Campuchia và Cộng sản Việt Nam quay trở lại, mặc dù việc mất vũ khí đã cản trở đáng kể hoạt động của họ ở khu vực Sài Gòn trong thời gian còn lại của năm 1970.[62] Sau khi cam kết hỗ trợ Lon Nol, Hoa Kỳ hiện có hai đồng minh thay vì một để hỗ trợ ở Đông Nam Á.[63]
Chiến dịch ném bom ở Campuchia đã góp phần gây ra sự hỗn loạn trong Nội chiến Campu-chia, khiến lực lượng của lãnh đạo Lon Nol không thể duy trì sự hỗ trợ của nước ngoài để chống lại cuộc nổi dậy Khmer Đỏ đang gia tăng sẽ lật đổ ông ta vào năm 1975.[64][65] Các tài liệu được phát hiện từ kho lưu trữ của Liên Xô sau năm 1991 tiết lộ rằng cuộc xâm lược Campuchia của Bắc Việt năm 1970 được phát động theo yêu cầu rõ ràng của Khmer Đỏ và được đàm phán bởi Nuon Chea, người chỉ huy thứ hai của Pol Pot.[66] Việc Mỹ ném bom Campuchia khiến 40,000[67]–150,000[68] thiệt mạng từ năm 1969 đến năm 1973, trong đó có ít nhất 5,000 dân thường.[69] Người viết tiểu sử Pol Pot, David P. Chandler, lập luận rằng vụ đánh bom "có tác dụng mà người Mỹ mong muốn—nó phá vỡ vòng vây của Cộng sản ở Phnom Penh".[70] Tuy nhiên, Ben Kiernan và Taylor Owen gợi ý rằng "những quả bom đã đẩy người dân Campuchia bình thường vào vòng tay của Khmer Đỏ, một nhóm mà ban đầu dường như có triển vọng mong manh về thành công cách mạng."[71] Bản thân Kis-singer cũng nói với những người khác về chủ đề ước tính thương vong: "...vì tôi không có khả năng tự mình đưa ra ước tính chính xác nên tôi đã tham khảo ý kiến của Nhà sử học OSD, người đã cho tôi ước tính là 50,000 dựa trên trọng tải bom được chuyển giao trong khoảng thời gian bốn năm rưỡi."[72][73]
Cuộc xâm lược Campuchia càng làm phân cực thêm một quốc gia vốn đã bị chia rẽ sâu sắc và Ủy ban Bất ổn trong Khuôn viên Đại học của Tổng thống, đứng đầu là William Scranton, trong báo cáo tháng 9 năm 1970, đã viết rằng sự chia rẽ trong xã hội Mỹ "sâu sắc như bất cứ sự chia rẽ nào kể từ Nội chiến". [74] Một số chính trị gia Đảng Cộng hòa phàn nàn với Nix-on rằng lập trường của ông về Việt Nam đang làm tổn hại đến cơ hội bầu cử quốc hội của họ vào tháng 11 năm 1970, khiến tổng thống phải nói với Kissinger rằng việc những người theo chủ nghĩa tự do như Thượng nghị sĩ George McGovern và Thượng nghị sĩ Mark Hat-field muốn "rút lui" là điều tự nhiên...Nhưng khi Cánh hữu bắt đầu muốn thoát ra, vì bất cứ lý do gì, đó là vấn đề của chúng ta".[74] Trong nỗ lực thay đổi hình ảnh của Nixon, Kissin-ger và Nixon đã nghĩ ra khái niệm "ngưng bắn dừng lại", theo đó cả hai bên sẽ chiếm giữ bất cứ khu vực nào ở miền Nam Việt Nam mà họ đang nắm giữ vào thời điểm ngừng bắn, một đề nghị mà Nixon đã công khai đưa ra trong một diễn văn truyền hình vào ngày 7 tháng 10 năm 1970.[75] Trong bài phát biểu của mình, Nixon rõ ràng đã rời xa "công thức rút quân chung" mà Bắc Việt liên tục bác bỏ bằng cách không đề cập đến nó, giành được nhiều sự hoan nghênh, ngay cả từ những đối thủ của ông như McGovern và Hatfield (mặc dù ông cũng nói rằng việc rút quân Mỹ sẽ là " dựa trên các nguyên tắc" mà ông đã "thảo luận trước đó", tức là "công thức rút lui chung").[76] Kissinger và Nixon đều không thích ý tưởng về một "ngưng bắn dừng lại", vì họ cảm thấy nó sẽ làm suy yếu miền Nam Việt Nam, nhưng lo ngại khả năng Nixon không được tái đắc cử vào năm 1972 nếu ông tiếp tục con đường hiện tại, lời đề nghị này được coi là đáng rủi ro, đặc biệt vì Bắc Việt đã bác bỏ nó.[77] Về mặt riêng tư, Kissinger gọi đề nghị "ngưng bắn dừng lại" là phương tiện "ở mức tối thiểu...sẽ giúp chúng ta tạm thời thoát khỏi áp lực của dư luận".[78] Sau đó, Kissinger khẳng định rằng lời đề nghị ngày 7 tháng 10 của Nixon là chân thành và Bắc Việt đã phạm sai lầm lớn khi từ chối nó.[78]
Cuối năm 1970, Kissinger gặp Daniel Ellsberg, một nhà nghiên cứu của Tập đoàn Rand, người đã làm một số công việc cho ông trong thời kỳ đầu của chính quyền Nixon.[79] Với tư cách là nhà nghiên cứu của Tập đoàn Rand, Ellsberg đã tiếp cận được một lịch sử bí mật về Chiến tranh Việt Nam sẽ được biết đến với tên gọi Hồ sơ Lầu Năm Góc, và ông đã yêu cầu Kissinger đọc nghiên cứu này.[79] Kissinger hỏi: "Bạn có thực sự nghĩ rằng chúng ta có thể học được điều gì từ đó không?" [80] Ellsberg quả quyết có nhiều điều để học hỏi, khiến Kissinger nói: “nhưng bạn biết, hiện nay, chúng ta làm chính sách cách rất khác” [80]. Ells-berg quả quyết, “Campuchia trông đâu có gì khác” [80]. Kissinger trả lời; “Bạn phải hiểu, Campuchia được tiến hành vì những lý do rất phức tạp".[80] Ellsberg, trong một chút bực tức, đã đáp trả: "Henry, chưa có một quyết định sai lầm nào về Việt Nam trong mười năm qua mà không được thực hiện vì những lý do phức tạp". [80] Kissinger, trong nỗ lực thay đổi chủ đề, đã đề cập rằng ông đã thuê một nhóm giáo sư Harvard do Thomas Schelling đứng đầu làm cố vấn, nhưng tất cả họ đều từ chức để phản đối cuộc xâm lược Campuchia, khiến Kissinger gán cho họ cái mác là những người duy tâm không thực tế, không bao giờ biết gì về quyền lực như ông đã lưu ý một cách khinh thường: "Họ chưa bao giờ có phép sử dụng thông tin bí mật " (tức là quyền truy cập vào thông tin bí mật, điều có lẽ đã thay đổi quan điểm của họ).[80] Ellsberg tuyên bố, "Tôi đã có phép sử dụng thông tin bí mật", khiến Kissinger phải nói, "Tôi biết điều đó. Tôi không nói về bạn". Nhấn mạnh vào vấn đề, Ells-berg lưu ý: "Và Bundy và Rostow có phép sử dụng thông tin bí mật. Nhưng quyết định của họ cũng không khá hơn chút nào". [80] Nói về người tiền nhiệm, Kissinger tuyên bố, "Walt Rostow là một kẻ ngốc".[80] Ellsberg trả lời: "Điều đó có thể đúng. Nhưng McGeorge Bun-dy không phải là kẻ ngốc." [80] Kissinger chấp nhận quan điểm đó và nói, "Không, ông ấy không ngốc. Nhưng McGeorge Bundy không có ý thức về chính sách".[80]
1971–1972: Các thủ đoạn ngoại giao
Vào cuối năm 1970, Nixon và Kissinger lo ngại rằng Bắc Việt sẽ tiến hành một cuộc tấn công lớn vào năm 1972 trùng với cuộc bầu cử tổng thống, khiến việc cắt Đường mòn Hồ Chí Minh vào năm 1971 trở nên cấp thiết để ngăn chặn Cộng sản xây dựng lực lượng của họ.[81 ] Vì Tu chính án Cooper-Church đã cấm quân đội Hoa Kỳ chiến đấu ở Lào, nên các kế hoạch được hình thành đã kêu gọi quân đội miền Nam Việt Nam với sự hỗ trợ của không quân Mỹ xâm lược Lào nhằm cắt đứt Đường mòn Hồ Chí Minh trong một chiến dịch có mật danh Lam Sơn 719.[ 81] Kissinger đã viết về Lam Sơn: "Chiến dịch, được hình thành trong sự nghi ngờ và bị chủ nghĩa hoài nghi tấn công, đã tiến hành trong sự bối rối".[81] Trong cuộc thử nghiệm Việt Nam hóa lớn đầu, QLVNCH đã thất bại thảm hại. QLVNCH xâm lược Lào ngày 8 tháng Hia năm 1941 và vị Bắc VN chặn đứng dứt khoát. [82]... Quân đội Hoa Kỳ ước tính rằng việc cắt đứt Đường mòn Hồ Chí Minh ở Lào sẽ cần đến 4 sư đoàn Quân đội Hoa Kỳ, trong khi QLVNCH, trong cuộc xâm lược Lào, chỉ cử 2 sư đoàn[81] Dưới sự yểm trợ của các cuộc không kích do Không quân Hoa Kỳ và Hải quân Hoa Kỳ đảm nhiệm, QLVNCH tiến 20 dặm vào Lào và cuối cùng chiếm được tàn tích của thị trấn Tchepone, nơi đã bị người Mỹ ném bom nặng nề, nhưng sau đó bị ghìm chặt bởi hỏa lực pháo binh dữ dội của quân Bắc Việt từ những ngọn đồi phía trên, không thể tiến thêm được nữa.[84]... Kis-singer viết rằng Lam Sơn đã "không vượt xa sự mong đợi của chúng tôi", điều mà ông đổ lỗi cho kế hoạch tồi của Mỹ, chiến thuật kém của Nam Việt Nam và phong cách lãnh đạo của Nixon, khiến Karnow viết rằng ông đổ lỗi cho "tất cả mọi người, một cách đặc biệt, ngoại trừ chính ông". [85]
Đầu năm 1971, Kissinger xung đột với Daniel Ellsberg khi ông đến giảng bài tại Viện Kỹ Thuật Massachusetts (MIT).[86] Ellsberg, một con diều hâu hăng hái trở thành một con chim bồ câu hăng hái không kém, đã hỏi Kissinger: "Ước tính tốt nhất của ông về số người Việt Nam sẽ bị giết trong 12 tháng tới do chính sách của ông là gì?"[86] Kissinger nhận xét rằng câu hỏi là thông minh trong cách diễn đạt, khiến Ellsberg phải nói rằng đây là vấn đề cơ bản của tình người.[86] Kissinger hỏi, "Có những lựa chọn nào khác không?"[86] Ellberg trả lời: "Anh không thể cho chúng tôi câu trả lời sao?"[86] Kissinger cuối cùng rời MIT mà không trả lời câu hỏi của Ellsberg.[86]
Cuối tháng 5 năm 1971, Kissinger quay trở lại Paris để gặp lại Thọ nhưng không có kết quả.[87] Việc Bắc Việt yêu cầu Thiệu từ chức chứng tỏ trở ngại chính.[87] Kissinger không muốn lặp lại tình trạng bất ổn chính trị kéo dài đặc trưng ở miền Nam Việt Nam từ năm 1963 đến năm 1967 và tin rằng Thiệu là một thế lực duy trì trật tự.[87] Thọ đề nghị với Kis-singer rằng người Mỹ "ngưng ủng hộ" Thiệu, người đang tái tranh cử trong cuộc bỏ phiếu dự kiến diễn ra vào ngày 3 tháng 10 năm 1971.[87] Thọ cho rằng đối thủ của Thiệu, Tướng Không quân Nguyễn Cao Kỳ và Tướng Dương Văn Minh, hay còn gọi là "Minh lớn", đều sẵn sàng thành lập chính phủ liên minh với Việt Cộng, và nếu một trong hai người được bầu làm tổng thống thì chiến tranh sẽ kết thúc vào cuối năm. 1971.[87] Thiệu đã sử dụng kỹ thuật pháp lý để loại Kỳ, trong khi Minh bỏ cuộc khi thấy rõ cuộc bầu cử có gian lận. Trong cuộc bầu cử năm 1971, CIA đã tài trợ tiền cho chiến dịch tái tranh cử của Thiệu, trong khi người Mỹ không gây áp lực buộc Thiệu phải ngừng gian lận bầu cử.[88] Mặc dù Kissinger không coi Nam Việt Nam là quan trọng theo đúng nghĩa của nó, nhưng ông tin rằng cần phải hỗ trợ Nam Việt Nam để duy trì Hoa Kỳ là một cường quốc toàn cầu, tin rằng không đồng minh nào của Mỹ sẽ tin tưởng Hoa Kỳ nếu Nam Việt Nam cũng bị bỏ rơi một cách nhanh chóng.[87] Kissinger cũng tin rằng nếu miền Nam Việt Nam sụp đổ, nó sẽ "để lại những vết sẹo sâu sắc cho xã hội chúng ta, tạo ra cảm giác thôi thúc buộc tội".[87] Là một người Do Thái lớn lên ở Đức Quốc xã, Kissinger bị ám ảnh bởi việc Dolchstoßlegende đã được cánh hữu Đức sử dụng để phi pháp hóa Cộng hòa Weimar và tin rằng điều gì đó tương tự sẽ xảy ra ở Hoa Kỳ nếu nước này thua trong Chiến tranh Việt Nam, thúc đẩy sự trỗi dậy của chủ nghĩa cực đoan cánh hữu.[87]
Vào tháng 6 năm 1971, Kissinger ủng hộ nỗ lực của Nixon trong việc cấm Hồ sơ Lầu Năm Góc, nói rằng "việc tiết lộ bí mật quốc gia" cho giới truyền thông đã khiến cho hoạt động ngoại giao trở nên bất khả hữu.[89] Kissinger nói với Nixon về vụ rò rỉ: "Sẽ không có nước ngoài nào tin tưởng chúng ta nữa. Có lẽ chúng ta nên giao mọi việc cho Liên Xô và quên nó đi".[90] Biết được nỗi lo sợ của Nixon, Kissinger nói với ông rằng nếu ông không làm gì thì "điều đó cho thấy ông yếu đuối, thưa Tổng thống. Sự kiện một tên ngốc nào đó có thể tự mình công bố tất cả bí mật ngoại giao của đất nước này là làm tổn hại đến hình ảnh của ông liên quan tới Liên Xô và họ có thể phá hủy khả năng thực hiện chính sách đối ngoại của chúng ta".[90] Daniel Ellsberg, người đã tiết lộ Hồ sơ Lầu Năm Góc cho tờ New York Times, đã được Kissinger tư vấn về các ý tưởng về Việt Nam vào cuối năm 1968 - đầu năm 1969, nhưng khi rò rỉ tài liệu, Kissinger nói với Nixon rằng ông ta là một "kẻ cuồng tín" cánh tả và một "kẻ lạm dụng ma túy". Kissinger miêu tả Ellsberg đối với Nixon là một kẻ nghiện ma túy, biến thái về tình dục và có vấn đề về ổn định tâm thần nhằm mục đích hủy hoại chính quyền của ông ta.[90] Phản ảnh sự thất vọng ngày càng tăng của mình đối với cuộc chiến, Nixon thường nói chuyện với Kissinger một cách khát máu về một "cuộc tàn sát tưởng tượng" trong đó ông ta sẽ yêu cầu lực lượng Hoa Kỳ giết chết mọi sinh vật sống ở miền Bắc Việt Nam rồi rút quân, khiến Kissinger phải kinh hãi bằng chính lời kể của ông.[87]
Đến đầu năm 1972, Nixon khoe rằng ông đã rút 400,000 lính Mỹ khỏi Việt Nam kể từ tháng 7 năm 1969, và số người chết trong trận chiến đã giảm từ mức trung bình 200 người mỗi tuần vào năm 1969 xuống còn trung bình 10 người mỗi tuần vào năm 1972.[88] Chính sách Việt Nam hóa, như Laird dự đoán, đã chế ngự phong trào phản chiến vì hầu hết người Mỹ không phản đối bản thân cuộc chiến ở Việt Nam, mà chỉ phản đối những người Mỹ chết trong đó.[88] Khi phong trào phản chiến suy giảm vào năm 1972, Nixon tin rằng cơ hội tái đắc cử của ông là tốt, nhưng Kissinger vẫn phàn nàn rằng ông đang mất đi "tài sản đàm phán" trong các cuộc đàm phán với Thọ mỗi khi thông báo rút quân Mỹ.[88] Tương tự như vậy, Kissinger lưu ý rằng lý do chính khiến Quốc hội, bất chấp cảm xúc phản chiến của nhiều thành viên, vẫn tiếp tục bỏ phiếu tài trợ cho chiến tranh là vì lập luận rằng việc ủng hộ "những chàng trai của chúng ta trên chiến trường" là yêu nước; Khi ngày càng nhiều người Mỹ rút quân, Quốc hội ít có xu hướng bỏ phiếu cấp kinh phí cho việc giữ "những chàng trai ngoài chiến trường" miền Nam Việt Nam.[88] Tuy nhiên, đối với Nixon, yêu cầu tái đắc cử quan trọng hơn nhiều so với việc trao cho Kissinger "tài sản đàm phán".[88] Đầu năm 1972, Nixon công khai tiết lộ rằng Kissinger đã bí mật đàm phán với Thọ từ năm 1970 để chứng minh rằng ông thực sự cam kết hòa bình ở Việt Nam, bất chấp những gì phong trào phản chiến đã nói về ông trong ba năm qua.[88] Phản ảnh sự suy yếu của Kissinger trong cuộc đàm phán với Thọ, đến năm 1971–72, Nixon ngày càng tin rằng khái niệm "liên kết" nhằm cải thiện quan hệ với Liên Xô và Trung Quốc để đổi lấy việc các quốc gia đó cắt nguồn cung cấp vũ khí cho Bắc Việt Nam đưa ra cơ hội tốt nhất để đạt được một thỏa thuận hòa bình thuận lợi.[88] Ngày 6 tháng 4 năm 1972, Thọ yêu cầu Kissinger gặp mình ở Paris, một yêu cầu bị Kissinger từ chối vì cho là "xấc xược".[91]
Ngày 21 tháng 2 năm 1972, theo cách nói của Nixon, là "tuần thay đổi thế giới" khi ông hạ cánh xuống Bắc Kinh để gặp Mao Trạch Đông.[92] Kissinger, người tháp tùng Nixon tới Trung Quốc, đã dành nhiều thời gian nói chuyện với Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân Lai dịu dàng về Việt Nam, ép ông ta chấm dứt việc cung cấp vũ khí cho Bắc Việt Nam.[92] Các cuộc đàm phán chẳng đi đến đâu khi Chu nói với Kissinger rằng Bắc Việt đã kích động Trung Quốc chống lại Liên Xô, và việc cắt đứt Bắc Việt Nam sẽ khiến nước này rơi vào phạm vi ảnh hưởng của Liên Xô.[92] Vì Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc đã bị Hồng quân đổ máu nặng nề trong cuộc chiến tranh biên giới năm 1969, Chu tuyên bố rằng việc đối mặt với một cuộc chiến tranh hai mặt trận với lực lượng Trung Quốc đối mặt với Bắc Việt ở phía nam và Liên Xô ở phía bắc là không thể chấp nhận được cho chính phủ của ông.[92] Chu chỉ đưa ra cho Kissinger một thông điệp mơ hồ rằng Trung Quốc ủng hộ những nỗ lực tìm kiếm hòa bình ở Việt Nam trong khi từ chối đưa ra bất cứ lời hứa nào, mặc dù Kissinger cũng lưu ý rằng Chu từ chối tán thành các yêu cầu của Bắc Việt.[92] Bất chấp chuyến thăm sắp tới của Nixon, vào cuối năm 1971, Trung Quốc đã tăng mạnh viện trợ quân sự cho Bắc Việt Nam và tiếp tục gửi một lượng lớn vũ khí về phía Nam ngay cả khi Nixon và Kissinger trao đổi vui vẻ với Mao và Chu ở Bắc Kinh.[93] Như thường lệ, khi Trung Quốc tăng cường cung cấp vũ khí cho miền Bắc Việt Nam, Liên Xô cũng làm như vậy, vì cả hai quốc gia Cộng sản đều cạnh tranh với nhau để giành ảnh hưởng ở Hà Nội bằng cách trở thành nhà cung cấp vũ khí lớn nhất.[93] Vào ngày 30 tháng 3 năm 1972, QĐNDVN phát động Cuộc tấn công Phục sinh tràn vào một số tỉnh ở miền Nam Việt Nam đồng thời đẩy QLVNCH đến bờ vực sụp đổ.[94] Đến ngày 1 tháng 4 năm 1972, Sư đoàn 3 QLVNCH cùng gia đình rút lui về phía nam.[91] Kissinger triệu Dobrynin đến Nhà Trắng để cáo buộc Liên Xô chịu trách nhiệm về Cuộc tấn công Phục sinh, nói rằng Bắc Việt đang chiến đấu bằng vũ khí do Liên Xô sản xuất và yêu cầu Liên Xô gây áp lực buộc Bắc Việt chấm dứt cuộc tấn công.[91]
Vào thời điểm xảy ra Cuộc tấn công Phục sinh, Kissinger đã tham gia sâu vào việc lên kế hoạch cho chuyến thăm của Nixon tới Moscow vào tháng 5 năm 1972. Cuộc tấn công đã làm lộ rõ những khác biệt giữa Nixon và Kissinger. Nixon đe dọa sẽ hủy bỏ hội nghị thượng đỉnh với Leonid Brezhnev ở Moscow nếu Liên Xô không buộc Bắc Việt Nam chấm dứt Cuộc tấn công Phục sinh ngay lập tức, nói rằng: "Dù có chuyện gì xảy ra đi nữa, chúng ta cũng không thể thua trong cuộc chiến này. Hội nghị thượng đỉnh chẳng có giá trị gì nếu giá trả cho nó là thua ở Việt Nam”.[95] Nixon, trong chỉ dẫn của mình cho Kissinger, tuyên bố rằng ông nhìn mối quan hệ với Liên Xô qua lăng kính của Chiến tranh Việt Nam, và nếu Liên Xô không sẵn sàng giúp đỡ, Kissinger "nên thu dọn đồ đạc và trở về nhà".[95] Về phần mình, Kissinger tin rằng Nixon đang cường điệu hóa ảnh hưởng của Liên Xô ở miền Bắc Việt Nam và không còn tin, nếu có, vào khái niệm "mối liên kết" của Nixon.[95] Kis-singer lo ngại rằng Nixon bị ám ảnh bởi Việt Nam, và việc làm tổn hại mối quan hệ với Liên Xô về vấn đề Việt Nam sẽ làm mất ổn định cán cân quyền lực quốc tế do căng thẳng Mỹ-Xô ngày càng gia tăng.[95] Vào ngày 20 tháng 4 năm 1972, Kissinger đến Moscow mà không thông báo cho đại sứ Hoa Kỳ Jacob D. Beam, và sau đó đi uống trà với Brezhnev ở Điện Kremlin.[95] Nixon, như thường lệ khi bị căng thẳng, khởi hành đi uống rượu marathon với Rebozo tại Trại David, và qua Haig liên tục gửi tin nhắn tới Kissinger kêu gọi ông ta cứng rắn với Brezhnev.[95] Vì chưa có tổng thống Mỹ nào từng đến thăm Moscow trước đây, Kissinger có ấn tượng rằng Brezhnev muốn hội nghị thượng đỉnh đã lên kế hoạch diễn ra "bằng mọi giá".[95]
Bất chấp mệnh lệnh của Nixon, Kissinger khá mềm mỏng với Brezhnev, và mặc dù chỉ dẫn của Nixon nói rằng ông chỉ thảo luận về Việt Nam, thay vào đó ông bắt đầu nói về kiểm soát vũ khí.[95] Kissinger thông báo cho Brezhnev rằng Hoa Kỳ muốn tất cả các sư đoàn QĐNDVN tham gia cuộc tấn công hiện tại quay trở lại Bắc Việt Nam ngay lập tức, một "yêu cầu" mà nhiều nhà sử học cho rằng trên thực tế là một sự nhượng bộ trá hình, vì Kissinger chỉ đề cập đến các sư đoàn được gửi về phía Nam tham gia Cuộc tấn công phía Đông, có lẽ có nghĩa là các sư đoàn QĐNDVN đã đến trước Cuộc tấn công Lễ Phục sinh có thể ở lại, do đó từ bỏ "công thức rút quân chung" mà Thọ đã từ chối rất nhiều lần.[95] Kissinger, trong hồi ký của mình, gọi tuyên bố này là "hoàn toàn vô nghĩa", nhưng Thọ, vào thời điểm đó, đã giải thích tuyên bố của Kissinger với Brezhnev theo cách đó.[96] Kissinger được cho là coi yêu cầu của ông về ba sư đoàn QĐNDVN tham gia Cuộc tấn công Phục sinh là một "vứt bỏ" vì ông không mong đợi Bắc Việt sẽ rút bất cứ quân nào ra khỏi miền Nam Việt Nam.[97]
Khi trở về Washington, Kissinger báo cáo rằng Brezhnev sẽ không hủy bỏ hội nghị thượng đỉnh và rất muốn ký Hiệp ước SALT I.[98] Kissinger đến Paris vào ngày 3 tháng 5 để gặp Thọ với mệnh lệnh của Nixon rằng Bắc Việt Nam phải "dàn xếp hoặc nếu không!" Nixon phàn nàn rằng Kissinger bị "ám ảnh" bởi sự cần thiết của một hiệp ước hòa bình trong khi ông buộc tội rằng bây giờ ông mong muốn làm theo bản năng của mình để ném bom miền Bắc Việt Nam vào năm 1970, nói rằng nếu ông làm như vậy thì chiến tranh đã kết thúc rồi.[98] Vào ngày 2 tháng 5 năm 1972, QĐNDVN đã chiếm được Quảng Trị, một thành phố cấp tỉnh quan trọng ở miền Nam Việt Nam, và kết quả của chiến thắng này, Thọ không có tâm trạng thỏa hiệp.[98] Mặc dù Kissinger nói chung chia sẻ quyết tâm cứng rắn của Nixon, ông sợ rằng tổng thống sẽ phản ứng thái quá và phá hủy tình trạng hòa hoãn vừa chớm nở với Liên Xô và Trung Quốc bằng cách tấn công quá mạnh vào miền Bắc Việt Nam.[98] Hơn nữa, sau sự rạn nứt do sự xâm nhập của Campuchia, Kissinger đang cố gắng hết sức để xây dựng lại mối quan hệ của mình với giới trí thức Mỹ theo chủ nghĩa tự do, nói rằng ông muốn trở thành "Walt Rostow của chính quyền này".[98] Người tiền nhiệm của Kissinger, Rostow, từng là giáo sư tại Harvard, Oxford, MIT và Cambridge, nhưng do giữ chức vụ Cố vấn An ninh Quốc gia, ông đã bị các trường đại học Ivy League xa lánh và kết cục tại trường Đại học Texas thấp kém, một số phận mà Kissinger đã đã quyết tâm tránh né.[98] Ngày 5 tháng 5 năm 1972, Nixon ra lệnh cho Không quân Hoa Kỳ bắt đầu ném bom Hà Nội và Hải Phòng và vào ngày 8 tháng 5 ra lệnh cho Hải quân Hoa Kỳ rải mìn dọc bờ biển Bắc Việt Nam.[98] Khi các cuộc ném bom và rải mìn ở miền Bắc Việt Nam đang được tiến hành, Nixon, và thậm chí cả Kissinger, hồi hộp chờ đợi phản ứng của Liên Xô và, khiến họ cảm thấy nhẹ nhõm hơn nhiều, khi chỉ nhận được một tuyên bố chuẩn mực chỉ trích hành động của Mỹ và một công hàm ngoại giao phàn nàn rằng máy bay Mỹ đã ném bom một tàu chở hàng của Liên Xô ở cảng Hải Phòng.[99] Hội nghị thượng đỉnh Moscow đã không bị hủy bỏ.[99]
Ngày 6 tháng 5 năm 1972, Kissinger quay lại Paris để đối mặt với Thọ một lần nữa.[100] Nixon đã ra lệnh cho Kissinger phải nghiêm khắc, nói rằng, "Không vô nghĩa. Không tử tế. Không thỏa hiệp".[100] Kết quả là Kissinger tỏ ra không thân thiện một cách bất thường, và cáu kỉnh khi Thọ đề cập đến việc Thượng nghị sĩ J. William Fulbright chỉ trích Chiến tranh Việt Nam: "Các cuộc thảo luận trong nước của chúng tôi không phải là mối bận tâm của ông". Thọ nói với Kissinger: "Tôi đưa ra một thí dụ để chứng minh rằng người Mỹ có cùng quan điểm với chúng tôi", rồi khẳng định rằng Hoa Kỳ chưa bao giờ tuân theo Hiệp định Geneva.[100] Thọ cáo buộc rằng các điều khoản của Mỹ kêu gọi rút quân khỏi Việt Nam vài tháng sau khi hiệp định hòa bình được ký kết là không thể chấp nhận được.[101] Kissinger hứa rằng một khi hiệp định hòa bình được ký kết, một cuộc tổng tuyển cử sẽ được triệu tập để bầu ra một tổng thống mới của miền Nam Việt Nam, Thiệu sẽ từ chức, và Cộng sản có thể tham gia cuộc bầu cử.[102] Khi Kissinger hỏi khi nào Thiệu nên từ chức, Thủy nói với ông: “Ngày mai là tốt nhất". [102] Kissinger trả lời: "Tất cả các thành viên khác, ngoại trừ Thiệu, có thể tiếp tục nắm quyền, phải không?"[102] Thủy nói rằng họ có thể, nhưng phải trả tự do cho tù nhân chính trị và tự do báo chí, khiến Kissinger phải hỏi: "Có ai có thể xuất bản một tờ báo ở miền Bắc Việt Nam không? Tôi hỏi cho sự giáo dục của chính mình".[102] Ngày 19 tháng 7 năm 1972, Kissinger gặp lại Thọ ở Paris.[103] Ông hỏi một câu hỏi tu từ: "Nếu Hoa Kỳ có thể chấp nhận các chính phủ ở các nước lớn không thân Mỹ, tại sao nó phải nhấn mạnh tới một chính phủ thân Mỹ ở Sài Gòn?”[104] Thọ cáo buộc Kissinger không mang lại điều gì mới cả.[104]
1972: Chuẩn bị Hiệp định Hòa bình Paris
Ngày 24 tháng 7 năm 1972, Quốc hội thông qua đạo luật kêu gọi rút toàn bộ lực lượng Mỹ khỏi Việt Nam sau khi tất cả tù binh Mỹ ở miền Bắc Việt Nam được thả, khiến Kissinger phải nói rằng Bắc Việt chỉ phải đợi cho đến khi "Quốc hội bỏ phiếu loại bỏ chúng ta ra khỏi chiến tranh".[99] Tuy nhiên, cảnh Nixon và Kissinger chụp ảnh cùng Brezhnev và Mao khiến Bắc Việt vô cùng lo lắng, họ sợ bị Trung Quốc hoặc Liên Xô "bán đứng", khiến họ phải linh hoạt trong chiến thuật đàm phán.[99] Cuộc tấn công miền Đông không gây ra sự sụp đổ của chính quyền miền Nam Việt Nam, nhưng nó làm tăng thêm lãnh thổ dưới sự kiểm soát của Cộng sản.[105] Bắc Việt đang tiến tới thực hiện đề nghị "ngưng bắn tạm dừng" và ra lệnh cho Việt Cộng chiếm càng nhiều lãnh thổ càng tốt để chuẩn bị cho lệnh ngừng bắn "da beo" (gọi như vậy vì sự chắp vá của các vùng lãnh thổ do Việt Cộng và Chính quyền Sài Gòn kiểm soát giống như đốm trên lông beo).[105] Vào ngày 1 tháng 8 năm 1972, Kissinger gặp lại Thọ ở Paris, và lần đầu tiên, ông có vẻ sẵn sàng thỏa hiệp, nói rằng các điều khoản chính trị và quân sự của một cuộc đình chiến có thể được xử lý riêng biệt và ám chỉ rằng chính phủ của ông không còn muốn biến hiện việc lật đổ Thiệu thành điều kiện tiên quyết nữa.[105] Về phần mình, Kissinger có vẻ muốn đạt được một thỏa thuận trước cuộc bầu cử, nói rằng nếu một thỏa thuận được ký trước ngày 1 tháng 9, tất cả lực lượng Mỹ sẽ rút khỏi Việt Nam vào cuối năm 1972.[104] Thọ yêu cầu 8 tỷ USD bồi thường thiệt hại chiến tranh, yêu cầu này bị Kissinger bác bỏ.[104]
Vào thời điểm này, cấp phó của Kissinger, Alexander Haig, đang theo dõi ông thay mặt cho Nixon.[104] Trong khi Kissinger vẫn lạc quan về hòa bình ở Việt Nam thì Haig lại bi quan.[106] Nixon viết bên lề một ghi chú của Haig: "Rõ ràng là không có tiến triển nào đạt được và không thể mong đợi được điều gì".[107] Ngày 23 tháng 8 năm 1972, Kissinger bay tới Sài Gòn gặp Thiệu và giám sát việc rút quân chiến đấu cuối cùng của Hoa Kỳ khỏi miền Nam Việt Nam.[107] Thiệu không tin tưởng Kissinger và ép ông này phải duy trì “công thức rút lui hỗ tương”.[107] Kissinger không nói với ông rằng mình sắp bỏ qua điều đó.[107] Vào ngày 15 tháng 9 năm 1972, tại một cuộc họp khác ở Paris, Kissinger nói với Thọ: "Chúng tôi mong muốn kết thúc trước ngày 15 tháng 10—nếu sớm hơn thì càng tốt".[107] Haig đến Sài Gòn vào ngày 4 tháng 10 năm 1972 để gặp Thiệu, người đã dành bốn giờ chỉ trích Kissinger, cáo buộc ông ta muốn phản bội miền Nam Việt Nam.[107] Haig gửi thẳng bản ghi cuộc trò chuyện cho Nixon.[107] Tham mưu trưởng của Nixon, H.R. Haldeman, đã viết trong nhật ký của mình rằng Kissinger và Haig đã đưa ra những kết luận hoàn toàn trái ngược nhau, nhưng tiếp tục lưu ý: "Không giống như năm 1968 khi Thiệu chơi xỏ Johnson, ông ta có Nixon làm người thay thế. Bây giờ ông ấy có McGovern làm người thay thế, một điều sẽ là một thảm họa đối với ông ta, thậm chí còn tệ hơn điều tồi tệ nhất mà Nixon có thể làm với ông ta".[107]
Vào đầu tháng 10, Nixon yêu cầu Haig phải có mặt trong tất cả các cuộc gặp của Kissinger với Thọ vì ông không còn tin tưởng Kissinger nữa. [108] Vào tối ngày 8 tháng 10 năm 1972, tại một cuộc gặp bí mật giữa Kissinger và Thọ tại một ngôi nhà ở ngoại ô Paris, Gif-sur-Yvette từng thuộc sở hữu của họa sĩ Fernand Léger, bước đột phá mang tính quyết định trong cuộc đàm phán đã đến.[109] ] Thọ tin rằng Kissinger, như sau này ông nói, đang "vội vàng" đạt được một thỏa thuận hòa bình trước cuộc bầu cử tổng thống, và bắt đầu với điều được ông gọi là "một đề xuất rất thực tế và rất đơn giản" về một lệnh ngừng bắn mà người Mỹ sẽ rút lui toàn bộ lực lượng của họ ra khỏi Việt Nam để đổi lấy việc thả tất cả tù binh ở miền Bắc Việt Nam.[110] Về số phận cuối cùng của miền Nam Việt Nam, Thọ đề xuất thành lập một “hội đồng hòa giải dân tộc” để cai trị đất nước, nhưng trong khi đó, Thiệu có thể nắm quyền cho đến khi hội đồng được thành lập, đồng thời cuộc ngừng bắn “da beo” sẽ có hiệu lực với Việt Cộng và chính quyền Sài Gòn kiểm soát bất cứ vùng lãnh thổ nào họ có vào thời điểm ngừng bắn.[110] "Công thức rút quân hỗ tương" đã bị bỏ qua, quân đội Bắc Việt ở lại miền Nam Việt Nam, với việc Thọ đưa ra cho Kissinger một lời hứa mơ hồ rằng sẽ không gửi thêm hàng tiếp tế xuống Đường mòn Hồ Chí Minh.[110] Kissinger chấp nhận đề nghị của Tho như thỏa thuận tốt nhất có thể, nói rằng "công thức rút quân hỗ tương" phải bị bỏ đi, vì nó "không thể đạt được trong mười năm chiến tranh...Chúng tôi không thể biến nó thành điều kiện cho một thỏa thuận cuối cùng. Chúng tôi đã vượt qua ngưỡng đó từ lâu rồi".[110] Một số nhân viên của Kissinger, đáng chú ý nhất là John Negroponte, phản đối mạnh mẽ việc ông chấp nhận lời đề nghị này, nói rằng Kissinger đã cho đi nhiều hơn những gì ông nhận được.[110] Đáp lại sự phản đối của Negronponte, Kissinger nổi cơn thịnh nộ, buộc tội ông ta là kẻ " bới lông tìm vết" và hét toáng lên: "Ông không hiểu. Tôi muốn đáp ứng các điều khoản của họ. Tôi muốn đạt được một thỏa thuận. Tôi muốn kết thúc cuộc chiến này trước cuộc bầu cử. Nó có thể được thực hiện và nó sẽ được thực hiện. Ông muốn chúng tôi làm gì? Ở lại đó mãi mãi? "[110] Kissinger nói với Thọ rằng ông sẽ đi Washington và Sài Gòn để được sự chấp thuận của Nixon và Thiệu, và ông dự kiến hiệp định sẽ được ký vào ngày 25 tháng 10 hoặc 26 tháng 10.[108] Vào ngày 12 tháng 10, Kissinger nói với Nix-on: "vâng, ngài có ba trên ba, thưa Tổng thống" - nghĩa là chuyến đi tới Trung Quốc và Liên Xô cộng với một thỏa thuận hòa bình cho Việt Nam. [108] Ngay cả việc theo hiệp định hòa bình, Hoa Kỳ phải trả tiền bồi thường cho Bắc Việt Nam dưới hình thức viện trợ kinh tế cũng được Nixon coi là một lợi ích, ông nhận xét rằng đây sẽ là một cách buộc Cộng sản Việt Nam phải thừa nhận những thất bại kinh tế của hệ thống của họ. [111]
Phản ảnh lệnh ngừng bắn "da beo", Kissinger gửi cho Thiệu một thông điệp nói rằng ông nên "chiếm càng nhiều lãnh thổ càng tốt" trước khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực, trong khi Hoa Kỳ phát động Chiến dịch Enhance Plus để cung cấp cho Nam Việt Nam càng nhiều vũ khí càng tốt. [112] Trong sáu tuần vào mùa thu năm 1972, miền Nam Việt Nam đã trở thành lực lượng không quân lớn thứ tư thế giới, do người Mỹ cung cấp nhiều máy bay chiến tranh nhất có thể.[113] Tuy nhiên, cả Kissinger và Nixon đều không đánh giá cao rằng đối với Thiệu, người coi dự thảo hiệp định hòa bình mà Kissinger ký ở Paris vào ngày 18 tháng 10 năm 1972 như một sự phản bội, bất cứ loại thỏa thuận hòa bình nào kêu gọi rút quân Mỹ đều không thể chấp nhận được.[114] Kissinger đã không cho miền Nam Việt Nam biết về thỏa thuận hòa bình, nhưng Bắc Việt đã chia sẻ mọi chuyện với Việt Cộng.[111] Kissinger đã gửi cho Thiệu một bản hiệp định hòa bình trước đó ít phù hợp với ông hơn, hy vọng rằng khi nhìn thấy bản thỏa thuận cuối cùng, ông sẽ chấp thuận.[115] Tuy nhiên, QLVNCH đã lấy được bản tóm tắt dài 10 trang về hiệp định hòa bình từ một bộ chỉ huy Việt Cộng, và Thiệu biết hiệp định thực sự là gì.[116]
Ngày 21 tháng 10, Kissinger cùng với đại sứ Mỹ Ellsworth Bunker đến Dinh Gia Long ở Sài Gòn để cho Thiệu xem hiệp định hòa bình.[114] Cuộc gặp diễn ra vô cùng tồi tệ, Thiệu tức giận vì Kissinger không dành thời gian dịch dự thảo hiệp ước hòa bình sang tiếng Việt mà chỉ mang theo một bản tiếng Anh.[114] Cuộc họp ngày càng trở nên tồi tệ hơn, với việc Thiệu suy sụp khi òa khóc và điên cuồng cáo buộc Kissinger âm mưu với Liên Xô và Trung Quốc để phản bội ông, nói rằng ông không bao giờ có thể chấp nhận hiệp định hòa bình này.[114] Câu tuyên bố của Kissinger rằng "Nếu chúng tôi muốn thấy ngài bị loại, sẽ có nhiều cách dễ dàng hơn để chúng tôi có thể đạt được điều này" đã không cải thiện được tâm trạng. [117] Thiệu sau đó tuyên bố rằng ông muốn đấm vào mặt Kissinger trong cuộc gặp đó.[116] Thiệu từ chối ký hiệp định hòa bình và yêu cầu sửa đổi rất rộng rãi đến nỗi, như Kissinger đã báo cáo với Nixon, "gần như điên rồ".[114] Nixon ra lệnh cho Kissinger "đẩy Thiệu đi xa nhất có thể", nhưng Thiệu từ chối ký hiệp định hòa bình.[114] Thiệu từ chối gặp Kissinger ngày hôm sau.[116] Kissinger nói với một trong những phụ tá của Thiệu, Hoàng Đức Nhã, qua điện thoại: "Tôi là đặc phái viên của Tổng thống Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Ông biết đấy, tôi không thể bị coi như một cậu bé chạy việc". Nhã trả lời: "Chúng tôi chưa bao giờ coi ông là một cậu bé chạy việc, nhưng nếu ông nghĩ như vậy thì tôi không thể làm gì được".[116] Khi Kissinger quay trở lại Washington, một trong những phụ tá của ông nhớ lại: "Trong 24 giờ, mọi sự không còn tiếp tục một cách bình thường và hữu hiệu nữa”. [110]
Mặc dù Nixon ban đầu ủng hộ Kissinger chống lại Thiệu, hai cố vấn có ảnh hưởng nhất của ông, đó là chánh văn phòng H.R. Haldeman và Cố vấn Nội vụ John Ehrlichman, đã thúc giục ông xem xét lại, cho rằng Kissinger đã cho đi quá nhiều và sự phản đối của Thiệu có giá trị.[118] Khi Thiệu cảm nhận được tâm trạng đang thay đổi của Nixon, ngày 24 tháng 10 năm 1972, ông triệu tập một cuộc họp báo tố cáo dự thảo hiệp định là một sự phản bội và tuyên bố rằng Việt Cộng "phải bị tiêu diệt nhanh chóng và không thương tiếc".[118] Vào ngày 25 tháng 10 năm 1972, Kissinger tổ chức một cuộc gặp với nhà báo Max Frankel của tờ New York Times để dự đoán rằng một thỏa thuận hòa bình sẽ xảy ra trong vài ngày tới trừ khi Bắc Việt hoặc Nam Việt Nam cam kết "một hành vi cực kỳ điên rồ". [119] Vào ngày 26 tháng 10, Bắc Việt công bố dự thảo thỏa thuận và cáo buộc Hoa Kỳ đang "phá hoại" nó bằng cách ủng hộ Thiệu. [118] Cùng ngày, Kissinger, người cho đến lúc đó chưa bao giờ lên tiếng với giới truyền thông với tư cách là Cố vấn An ninh Quốc gia, đã triệu tập một cuộc họp báo tại Nhà Trắng để nói: "Chúng tôi tin rằng hòa bình đã ở trong tầm tay. Chúng tôi tin rằng một thỏa thuận đang ở trong tầm mắt". [118] Kissinger sau đó thừa nhận rằng tuyên bố này là một sai lầm lớn, vì nó thổi phồng hy vọng về hòa bình trong khi khiến Nixon tức giận, người coi đó là điểm yếu.[118] Nixon đã tiến rất gần đến việc bác bỏ Kissinger, vì ông tuyên bố dự thảo hiệp định hòa bình có "những khác biệt cần phải giải quyết". Lấy lý do của Thiệu làm mục tiêu của mình, Nixon muốn đưa 69 sửa đổi đối với dự thảo hiệp định hòa bình vào hiệp ước cuối cùng và ra lệnh cho Kissinger quay lại Paris để cưỡng bức Thọ chấp nhận chúng.[118] Kissinger coi 69 sửa đổi của Nixon là "phi lý", vì ông biết Thọ sẽ không bao giờ chấp nhận chúng.[118] Đến thời điểm này, mối quan hệ của Kissinger với Nixon rất căng thẳng, trong khi "những chó săn Đức" của Nixon là Haldeman và Ehrlichman có âm mưu chống lại ông.[118]
1972–1973: Vụ đánh bom vào dịp Giáng sinh và Hiệp định Hòa bình Paris
Ngày 20 tháng 11 năm 1972, Kissinger gặp lại Thọ ở Paris.[120] Kissinger không còn nhắm đến bí mật nữa và bị các tay săn ảnh theo dõi khi ông đến một ngôi nhà thuộc sở hữu của Đảng Cộng sản Pháp, nơi Thọ đang đợi ông.[120] Kissinger tuyên bố rằng người Mỹ muốn có những thay đổi lớn đối với hiệp định hòa bình được ký vào tháng 10 để phù hợp với Thiệu, điều này khiến Thọ buộc tội ông ta đàm phán thiếu thiện chí.[120] Thọ khẳng định: “Chúng tôi đã bị Pháp, Nhật, Mỹ lừa dối. Nhưng sự lừa dối đó chưa bao giờ trắng trợn như bây giờ”.[120] Kissinger khẳng định những thay đổi mà ông muốn chỉ là nhỏ, nhưng trên thực tế, ông muốn đàm phán lại gần như toàn bộ thỏa thuận.[120] Kissinger muốn loại bỏ mọi quyền lực được giao cho Hội đồng Hòa giải Quốc gia và ngăn cản Chính phủ Cách mạng Lâm thời của Mặt trận Giải phóng Dân tộc ký kết các hiệp định hòa bình.[120] Thọ bác bỏ các điều khoản của Kissinger, nói rằng ông sẽ tuân theo các điều khoản đã đồng ý vào ngày 8 tháng 10.[120] Gây thêm áp lực cho ông, Nixon bảo Kissinger hãy ngừng đàm phán nếu Thọ không đồng ý với những thay đổi mà ông mong muốn.[121] Việc tái đắc cử nhiệm kỳ thứ hai đồng nghĩa với việc Nixon không còn quan tâm đến dư luận như trước, và đến tháng 11 năm 1972, ông nghiêm túc cân nhắc việc sa thải Kissinger.[121] Mặc dù Nixon quyết định rằng 69 điều sửa đổi của Thiệu là không thực tế, ông cũng muốn phô trương sức mạnh để chứng minh rằng ông vẫn sẵn sàng sát cánh cùng Nam Việt Nam.[121] Kissinger nói với Nixon: "Mặc dù chúng ta có lý do đạo đức để ném bom miền Bắc Việt Nam khi nó không chấp nhận các điều khoản của chúng ta, nhưng có vẻ như việc ném bom miền Bắc Việt Nam khi nó đã chấp nhận các điều khoản của chúng ta còn miền Nam Việt Nam thì không". [121]
Đúng như dự đoán, Thọ từ chối xem xét bất cứ điều nào trong số 69 điều sửa đổi, và vào ngày 13 tháng 12 năm 1972, ông rời Paris về Hà Nội sau khi cáo buộc người Mỹ đàm phán không có thiện ý.[122] Kissinger, vào giai đoạn này, đã trở nên giận dữ sau khi Thọ bước ra khỏi cuộc đàm phán ở Paris và nói với Nixon: "Họ chỉ là một lũ khốn nạn. Thô tục, bẩn thỉu. Họ làm cho người Nga trông có vẻ tốt so với cách người Nga làm cho người Trung Quốc trông có vẻ tốt khi đàm phán một cách có trách nhiệm và đàng hoàng".[121][122] Cố vấn An ninh Quốc gia lúc này khuyên Nixon ném bom miền Bắc Việt Nam để khiến họ "nói chuyện nghiêm túc".[122] Ngày 14 tháng 12 năm 1972, Nixon gửi tối hậu thư yêu cầu Thọ quay lại Paris để "thương lượng nghiêm túc" trong vòng 72 giờ nếu không ông sẽ ném bom miền Bắc Việt Nam không giới hạn.[122] Biết rằng Nixon đang cân nhắc việc sa thải mình, Kissinger đã chấp thuận quyết định tiếp tục ném bom miền Bắc Việt Nam.[121] Kissinger nói với giới truyền thông rằng mặc dù thỏa thuận hòa bình đã "hoàn thành 99%...chúng tôi sẽ không bị ép buộc phải ký một thỏa thuận. Chúng tôi sẽ không bị buộc phải ký một thỏa thuận và, nếu tôi có thể nói như vậy, chúng tôi sẽ không bị lôi kéo vào một thỏa thuận cho đến khi các điều kiện của nó thích đáng".[122] Cùng lúc đó, Nixon ra lệnh cho Đô đốc Thomas Hinman Moorer, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân: "Tôi không muốn thêm bất cứ điều nhảm nhí nào về việc chúng ta không thể bắn trúng mục tiêu này hay mục tiêu kia. Đây là cơ hội của ông được sử dụng sức mạnh quân sự để giành chiến thắng trong cuộc chiến này, và nếu ông không làm vậy, tôi sẽ buộc ông phải chịu trách nhiệm".[122] Sau khi bác bỏ tối hậu thư của Nixon, vào ngày 18 tháng 12, Chiến dịch Line-backer II được phát động, còn gọi là Vụ đánh bom Giáng sinh kéo dài cho đến ngày 29 tháng 12 năm 1972.[123] Trong 11 ngày ném bom nặng nề nhất trong toàn bộ cuộc chiến, máy bay ném bom B-52 đã thực hiện 3,000 phi vụ và thả 40,000 tấn bom xuống Hà Nội và Hải Phòng.[124] Khoảng 1,261 người thiệt mạng ở Hà Nội và 305 người khác ở Hải Phòng, vì chính quyền Bắc Việt đã rút hầu hết người dân khỏi hai thành phố này trước đó để thoát khỏi các vụ đánh bom dự kiến.[125]
Vào thời điểm xảy ra vụ đánh bom Giáng sinh, một người giữ mục cho tờ New York Times, Scotty Reston, tuyên bố rằng, dựa trên các nguồn giấu tên, Kissinger phản đối các vụ đánh bom vào dịp Giáng sinh và đang có kế hoạch viết một cuốn sách "có thể sẽ khiến ông Nixon vô cùng xấu hổ" nếu ông bị sa thải. [126] Nixon cáo buộc Kissinger đã nói chuyện với Reston, điều mà ông phủ nhận, cho đến khi bị phát hiện lúc sổ ghi điện thoại của Nhà Trắng cho thấy ông đã gọi cho Reston nhiều lần ngay trước khi chuyên mục của ông ta được đăng.[126] Ngày 26 tháng 12 năm 1972, trong một thông cáo báo chí, Hà Nội bày tỏ sẵn sàng nối lại các cuộc đàm phán hòa bình ở Paris với điều kiện ngừng ném bom.[124] Vào ngày 8 tháng 1 năm 1973, Kissinger và Thọ gặp lại nhau ở Paris và đạt được một thỏa thuận vào ngày hôm sau, về những điểm chính, về cơ bản giống với thỏa thuận mà Nixon đã từ chối vào tháng 10 chỉ với những nhượng bộ mang tính hình thức đối với người Mỹ.[124] Trong cuộc gặp với Thọ vào ngày 8 tháng 1 năm 1973 tại một ngôi nhà ở thị trấn Gif-sur-Yvette của Pháp, Kissinger đến nơi và không thấy ai ở cửa chào đón ông.[127] Khi Kissin-ger bước vào phòng họp, không ai nói chuyện với ông.[127] Cảm nhận được tâm trạng thù địch, Kissinger, nói bằng tiếng Pháp, nói: "Vụ đánh bom không phải lỗi của tôi".[127] Kis-singer chưa kịp nói gì nữa, Thọ đã nổi cơn thịnh nộ, nói bằng tiếng Pháp: “Lấy cớ đàm phán bị gián đoạn, các ông tiếp tục ném bom miền Bắc Việt Nam ngay lúc tôi vừa về tới nhà. Các ông ‘đã chào đón’ việc tới đây của tôi cách lịch sự quá! Hành động của các ông, tôi có thể nói, là trắng trợn và thô thiển! Các ông và không ai khác đã làm tổn hại đến danh dự của Hoa Kỳ".[127] Thọ hét vào mặt Kissinger hơn một tiếng đồng hồ, và mặc dù Kissinger yêu cầu không nói to quá vì các phóng viên ở ngoài phòng có thể nghe thấy ông ta nói gì, ông ta vẫn không mủi lòng.[127] Thọ kết luận: “Hơn mười năm qua Mỹ đã dùng bạo lực đánh hạ người dân Việt Nam bằng bom napalm, bom B-52. Nhưng các ông không rút ra được bài học nào từ những thất bại của mình. Các ông vẫn tiếp tục chính sách như vậy. Ngu xuẩn! Ngu xuẩn! Ngu Xuẩn!”.[127] Khi Kissinger hỏi ngu xuẩn nghĩa là gì trong tiếng Việt, người dịch từ chối dịch, vì ngu xuẩn đại khái có nghĩa là một người hết sức ngu ngốc.[127]
Cuối cùng, khi Kissinger có thể lên tiếng, ông lập luận rằng chính Thọ là người vô lý đã buộc Nixon ra lệnh đánh bom vào dịp Giáng sinh, một tuyên bố khiến Thọ nổi cơn thịnh nộ: "Ông đã tiêu hàng tỷ đô la và rất nhiều tấn bom khi chúng tôi đã có văn bản sẵn sàng để ký".[128] Kissinger trả lời: "Tôi đã nghe nhiều tính từ trong bình luận của ông. Tôi đề nghị ông không nên dùng chúng".[129] Thọ trả lời: "Tôi đã dùng những tính từ đó rất kiềm chế rồi. Dư luận thế giới, báo chí Mỹ và các nhân vật chính trị Mỹ đã dùng những từ ngữ gay gắt hơn".[129] Sau màn đả kích, cuộc đàm phán diễn ra tốt đẹp. Kissinger chèn vào một đoạn viết mơ hồ kêu gọi rút toàn bộ lực lượng nước ngoài khỏi miền Nam Việt Nam, Thọ chấp nhận đồng thời nói rằng lực lượng QĐNDVN không phải là nước ngoài.[129] Vào đêm ngày 9 tháng 1 năm 1973, Kissinger gọi điện cho Nixon ở Washington để thông báo rằng một hiệp định hòa bình sẽ sớm được ký kết.[129] Vào ngày 10 tháng 1 năm 1973, các cuộc đàm phán đổ vỡ khi Kissinger yêu cầu thả tất cả tù binh Mỹ ở miền Bắc Việt Nam sau khi hiệp định hòa bình được ký kết, nhưng không đưa ra đảm bảo nào về việc tù binh Việt Cộng bị giam giữ ở miền Nam Việt Nam.[126] Thọ nói: "Tôi không thể chấp nhận đề nghị của ông. Tôi hoàn toàn bác bỏ nó".[126] Thọ muốn thả tất cả tù nhân sau khi hiệp định hòa bình được ký kết, điều này khiến Kissinger cho rằng đây là một yêu cầu vô lý.[126] Thọ, người từng bị cảnh sát thực dân Pháp tra tấn khi còn trẻ vì ủng hộ độc lập của Việt Nam, đã hét lên: "Ông chưa bao giờ là tù nhân. Ông không hiểu được đau khổ. Thật bất công".[126] Kissinger cuối cùng đã đưa ra nhượng bộ rằng Hoa Kỳ sẽ sử dụng "ảnh hưởng tối đa" để gây áp lực lên chính phủ miền Nam Việt Nam thả tất cả tù nhân Việt Cộng trong vòng sáu mươi ngày kể từ khi hiệp định hòa bình được ký kết.[126]
Kissinger đã được nhà báo người Ý Oriana Fallaci phỏng vấn và nâng ông là "anh chàng cao bồi cưỡi ngựa một mình vào thị trấn và không có gì khác", nói rằng "nhân vật lãng mạn tuyệt vời phù hợp với tôi một cách chính xác bởi vì ở một mình luôn là một phần tính cách của tôi".[126] Việc Kissinger tự miêu tả mình là "cao bồi" anh hùng, người chịu trách nhiệm về mọi thành công trong chính sách đối ngoại của chính quyền Nixon đã khiến Nixon tức giận, người suýt sa thải ông vì cuộc phỏng vấn đó khi nó được xuất bản vào tháng 1 năm 1973.[126] Kissinger phủ nhận rằng ông đã đưa ra những nhận xét mà Fallaci gán cho ông, khiến cô này phát một đoạn băng ghi âm chứng minh rằng ông đã nói những điều mà ông đang phủ nhận.[126] Sự phẫn nộ do cuộc phỏng vấn của Fallaci gây ra đã khiến Kissinger xao lãng công việc ngoại giao của ông ở Paris.[126]
Thiệu một lần nữa từ chối hiệp định hòa bình, chỉ để nhận được tối hậu thư từ Nixon: "Bây giờ ông phải quyết định xem ông có muốn tiếp tục liên minh của chúng ta hay ông muốn tôi tìm cách giải quyết với kẻ thù chỉ để phục vụ lợi ích của Hoa Kỳ".[130] Nixon nói với Kis-singer: "Tàn bạo chẳng là gì cả. Anh chưa bao giờ thấy điều đó nếu tên khốn này không đi cùng, tin tôi đi". Lời đe dọa của Nixon đã đạt được mục đích của nó, và Thiệu miễn cưỡng chấp nhận hiệp định hòa bình.[130] Ngày 23 tháng 1 năm 1973, lúc 12:45 chiều, Kissinger và Thọ ký một hiệp định hòa bình ở Paris kêu gọi rút toàn bộ lực lượng Mỹ khỏi Việt Nam trước tháng 3 để đổi lấy việc Bắc Việt trả tự do cho tất cả tù binh Mỹ.[130] Trong suốt ba năm từ 1969 đến 1969 Năm 1972, tổng cộng 20,533 người Mỹ đã thiệt mạng ở Việt Nam, cùng với khoảng 107,000 lính QLVNCH, và như nhà sử học người Mỹ A.J. Langguth đã lưu ý: "...có lẽ gấp năm lần số lượng quân Bắc Việt và Việt Cộng. Thương vong dân sự là không thể ước tính được. Họ có thể đã lên tới hàng triệu đàn ông, phụ nữ và trẻ em".[131]
Vào tháng 2 năm 1973, khi Khmer Đỏ tiếp tục giành được thắng lợi trước chế độ Lon Nol, việc Mỹ ném bom Campuchia đã gia tăng.[132] Vào ngày 15 tháng 3 năm 1973, Nixon đã ngụ ý trong một bài phát biểu rằng Hoa Kỳ có thể quay trở lại Việt Nam nếu Cộng sản vi phạm lệnh ngừng bắn, và do đó, Quốc hội bắt đầu tranh luận về dự luật hạn chế tài trợ của Mỹ cho các hoạt động quân sự ở Đông Nam Á.[ 133] Vào ngày 29 tháng 3 năm 1973, việc rút quân Mỹ khỏi Việt Nam hoàn tất và vào ngày 1 tháng 4 năm 1973, những tù binh Mỹ cuối cùng được trả tự do.[134] Hiệp định hòa bình biến lệnh ngừng bắn "da beo" thành hiện thực, với việc Việt Cộng được phép cai trị bất cứ phần nào của miền Nam Việt Nam mà họ nắm giữ vào thời điểm ngừng bắn và tất cả quân đội Bắc Việt ở miền Nam Việt Nam được phép ở lại, đặt Cộng sản ở thế mạnh để cuối cùng chiếm được miền Nam Việt Nam.[130] Các cuộc thăm dò dư luận năm 1973 cho thấy 52% người Mỹ phản đối viện trợ quân sự cho miền Nam Việt Nam nếu Bắc Việt vi phạm hiệp định hòa bình Paris và 71% phản đối việc đưa quân Mỹ trở lại Việt Nam.[132]
Vào tháng 4 năm 1973, CIA ước tính tổng số quân của Miền Bắc ở miền Nam Việt Nam là 150,000 (tương đương với năm 1972), trong khi Kissinger cáo buộc Bắc Việt điều động thêm quân dọc theo Đường mòn Hồ Chí Minh.[135] Tháng đó, Kissinger gặp Thọ ở Paris để tái khẳng định cam kết của họ đối với hiệp định hòa bình Paris và gây áp lực buộc ông phải ngăn chặn Khmer Đỏ xâm chiếm Campuchia.[135] Thọ nói với Kissinger rằng lãnh đạo Khmer Đỏ, Pol Pot, là một người bài Việt Nam và Bắc Việt Nam có ảnh hưởng rất hạn chế đối với ông ta.[135] Đồng thời, Kissinger báo cáo với Nixon rằng "chỉ có phép màu" mới có thể cứu được miền Nam Việt Nam lúc này, vì Thiệu không có dấu hiệu thực hiện những cải cách cần thiết để cho phép QLVNCH chiến đấu.[135] Đánh giá của ông về Campuchia thậm chí còn ảm đạm hơn, vì chế độ Lon Nol đã mất quyền kiểm soát phần lớn vùng nông thôn vào mùa xuân năm 1973, và chỉ có các cuộc không kích của Mỹ mới ngăn được Khmer Đỏ chiếm Phnom Penh.[135] Từ tháng 3 đến tháng 5 năm 1973, máy bay ném bom Mỹ đã thả 95,000 tấn bom xuống Campuchia, trong khi máy bay chiến đấu Mỹ thả thêm 15,000 tấn bom.[132] Vào ngày 4 tháng 6 năm 1973, Thượng viện thông qua một dự luật cho phép Hạ viện ngăn chặn việc tài trợ cho bất cứ hoạt động quân sự nào của Mỹ ở Đông Dương, và Kissinger đã dành phần lớn thời gian của mùa hè năm 1973 để vận động Quốc hội gia hạn thời hạn đến ngày 15 tháng 8 để duy trì việc ném bom Campuchia.[135] Chế độ Lon Nol được cứu vào năm 1973 do đợt ném bom dữ dội của Mỹ, nhưng việc cắt nguồn tài trợ đã chấm dứt khả năng Mỹ quay trở lại Đông Nam Á.[135]
QĐNDVN đã chịu tổn thất nặng nề trong Cuộc tấn công Phục sinh, nhưng quân Bắc Việt đang xây dựng lại sức mạnh cho một cuộc tấn công mới.[136] Đến mùa xuân năm 1973, Nixon vướng vào vụ bê bối Watergate và mất hứng thú với các vấn đề đối ngoại.[133] Kis-singer tức giận vì Bộ trưởng Ngoại giao, William Rogers, đã không từ chức nên ông ta có thể nắm quyền điều hành Bộ Ngoại giao, hét lên: "Và bây giờ ông ấy vẫn tiếp tục như tôi đã nói. Từng chút một. Từng chút một. Ông ấy vẫn ở lại! Ông ta sẽ ở bên tôi mãi mãi - bởi vì ông ta có vị Tổng thống này tin cậy rồi”.[137] Mãi đến tháng 8 năm 1973, Nixon mới thông báo cho Kissinger rằng mình sẽ sa thải Rogers và bổ nhiệm ông làm người kế nhiệm.[137] Chính phủ của Thiệu vẫn đang nhận được số lượng viện trợ quân sự khổng lồ, và chế độ của ông kiểm soát 75% lãnh thổ miền Nam Việt Nam và 85% dân số vào thời điểm ngừng bắn.[135] Nhưng việc Thiệu không sẵn lòng trấn áp tham nhũng và chấm dứt hệ thống theo đó các sĩ quan QLVNCH được thăng chức vì lòng trung thành chính trị thay vì thành tích quân sự là những điểm yếu về cơ cấu gây ra các vấn đề lâu dài cho chế độ của ông.[136] Nền kinh tế miền Nam Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào hàng trăm triệu đô la do quân đội Mỹ mang đến, và việc quân Mỹ rút lui đã khiến nền kinh tế rơi vào suy thoái. Tai hại hơn nữa là cú sốc dầu mỏ Ả Rập năm 1973–74, làm mất ổn định nền kinh tế miền Nam Việt Nam, và tới Mùa hè năm 1974, 90% binh sĩ QLVNCH không được trả lương đủ để nuôi sống bản thân và gia đình.[138]
1973–1975: Sự kết thúc của miền Nam Việt Nam
Cùng với Ủy viên Bộ Chính trị Bắc Việt Lê Đức Thọ, Kissinger đã được trao giải Nobel Hòa bình vào ngày 10 tháng 12 năm 1973 vì công việc đàm phán các lệnh ngừng bắn trong Hiệp định Hòa bình Paris về "Chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở Việt Nam", được ký kết tháng Giêng trước đó.[139] Theo Irwin Abrams, giải thưởng này gây tranh cãi nhất cho đến nay. Lần đầu tiên trong lịch sử Giải thưởng Hòa bình, hai thành viên từ chức khỏi Ủy ban Nobel để phản đối.[140][141] Thọ từ chối giải thưởng, nói với Kissinger rằng hòa bình chưa được lập lại ở miền Nam Việt Nam.[142] Kissinger viết cho Ủy ban Nobel rằng ông đã nhận giải "với sự khiêm nhường",[143][144] và "tặng toàn bộ số tiền thu được cho con cái của các quân nhân Mỹ thiệt mạng hoặc mất tích khi chiến đấu ở Đông Dương".[145] Sau sự sụp đổ của Sài Gòn năm 1975, Kissinger đã cố gắng trả lại giải thưởng.[145][146]
Ngày 9 tháng 8 năm 1974, Nixon từ chức sau vụ bê bối Watergate. Phó Tổng thống Gerald Ford đảm nhận chức vụ tổng thống. Ford giữ Kissinger làm Cố vấn An ninh Quốc gia và Ngoại trưởng. Cùng lúc đó, nền kinh tế miền Nam Việt Nam, dưới gánh nặng lạm phát do cú sốc dầu lửa ở Ả Rập và nạn tham nhũng tràn lan, đã sụp đổ. Vào mùa hè năm 1974, đại sứ quán Hoa Kỳ báo cáo rằng tinh thần của QLVNCH đã xuống mức thấp đến mức nguy hiểm và không rõ Nam Việt Nam sẽ tồn tại được bao lâu nữa.[138] Chế độ miền Nam Việt Nam đã mất đi sự ủng hộ của quần chúng, với các cuộc biểu tình chống tham nhũng nổ ra rộng rãi; những người biểu tình cáo buộc Thiệu và gia đình ông tham nhũng.[147] Vào tháng 8 năm 1974, Quốc hội thông qua dự luật giới hạn viện trợ của Mỹ cho miền Nam Việt Nam ở mức 700 triệu USD hàng năm.[148] Đến tháng 11 năm 1974, lo sợ điều tồi tệ nhất sẽ xảy ra với miền Nam Việt Nam khi QLVNCH tiếp tục rút lui, Kissinger, trong Hội nghị thượng đỉnh Vladivostok, đã vận động Brezhnev chấm dứt viện trợ quân sự của Liên Xô cho miền Bắc Việt Nam.[149] Cùng tháng đó, trong chuyến thăm Bắc Kinh, ông vận động Mao và Chu làm điều tương tự.[149]
Vào ngày 1 tháng 3 năm 1975, QĐNDVN phát động một cuộc tấn công lớn và nhanh chóng tràn ngập Tây Nguyên; đến ngày 25 tháng 3, Huế thất thủ.[150] Thiệu chậm rút các sư đoàn, và đến ngày 30 tháng 3, khi Đà Nẵng thất thủ, các sư đoàn tốt nhất của QLVNCH bị mất, khiến con đường vào Sài Gòn rộng mở.[151] Bắc Việt buộc phải chiếm Sài Gòn trước khi gió mùa bắt đầu vào tháng 5, dẫn đến một cuộc hành quân nhanh chóng vào thành phố.[152] Kissinger chống lại áp lực từ Tham mưu trưởng Liên quân và Bộ trưởng Quốc phòng, James Schlesinger, yêu cầu rút ngay dân thường Mỹ khỏi miền Nam Việt Nam, cho rằng điều đó sẽ gây tổn hại đến tinh thần của miền Nam Việt Nam.[153] Bất chấp quan điểm này, Kissinger đã khuyên Tổng thống Ford không nên để U.S.A.F. ném bom lực lượng QĐNDVN đang tiến lên và nói: "Nếu làm vậy, nhân dân Mỹ sẽ lại xuống đường".[154] Ông tỏ ra không mấy thiện cảm với miền Nam Việt Nam, khi nói: "Tại sao những người đó không chết nhanh hơn? Điều tồi tệ hơn có thể xảy ra là họ vẫn tiếp tục nán lại".[154]
Vào ngày 15 tháng 4 năm 1975, với sự tiến bộ nhanh chóng của QĐNDVN, Kissinger đã làm chứng trước Ủy ban Ngân sách Thượng viện, thúc giục Quốc hội tăng viện trợ quân sự cho miền Nam Việt Nam thêm 700 triệu USD, nhưng bị từ chối.[152] Kissinger lúc đó và tiếp tục khẳng định cho đến khi qua đời rằng nếu Quốc hội chấp thuận yêu cầu này thì miền Nam Việt Nam đã được cứu.[155] Ngược lại, Karnow lập luận rằng vào thời điểm này, miền Nam Việt Nam đã đi quá xa, tinh thần của QLVNCH đã suy sụp và rất nghi ngờ rằng bất cứ điều gì ngoại trừ việc đưa quân Mỹ quay trở lại có thể cứu được miền Nam Việt Nam. [155] Ngày 17 tháng 4 năm 1975, chế độ Lon Nol sụp đổ, Khmer Đỏ chiếm Phnom Penh. Vào ngày 20 tháng 4, Kissinger chỉ thị cho Graham Martin, đại sứ Hoa Kỳ tại Sài Gòn, bắt đầu chuẩn bị sơ tán tất cả người Mỹ khỏi đất nước. Kissinger chỉ thị thêm cho Martin rằng không được phép đưa người Nam Việt Nam vào cuộc rút quân.[156] Martin phàn nàn với Kissinger rằng "cái mông duy nhất không được che là của tôi",[157] Kissinger đảm bảo với ông ta: "Khi chuyện này cuối cùng kết thúc, tôi sẽ bị treo cổ cao hơn anh vài thước". Vào ngày 29 tháng 4, Phương án IV, cuộc di tản bằng trực thăng lớn nhất trong lịch sử, bắt đầu khi 70 máy bay trực thăng của Thủy quân lục chiến chở 8,000 người từ đại sứ quán Mỹ đến hạm đội ngoài khơi.[158] Cuối ngày hôm đó, Kissinger ra lệnh Martin cho nổ trạm vệ tinh tại đại sứ quán và nói: "Tôi muốn anh hùng các anh về nhà".[159] Lúc 7 giờ 53 phút sáng, chiếc trực thăng cuối cùng của Thủy quân Lục chiến rời khỏi đại sứ quán ở Sài Gòn, đánh dấu sự kết thúc sự hiện diện của Mỹ tại Việt Nam.[160] Ngày 30 tháng 4 năm 1975, Sài Gòn rơi vào tay QĐNDVN, và chiến tranh ở Việt Nam cuối cùng cũng kết thúc.[161]
Tham chiếu
1. Kissinger, Henry A. (1979). White House Years. Boston: Little, Brown and Company. pp. 231–32. ISBN 9780316496612.
2. Langguth (2000), p. 391.
3. a,b,c Langguth (2000), p. 393.
4. Langguth (2000), p. 392-393.
5. a,b,c,d Langguth (2000), p. 451.
6. a,b,c Langguth (2000), p. 452.
7.a,b Langguth (2000), p. 451-452.
8. Langguth (2000), p. 453.
9. Langguth (2000), p. 521.
10. Langguth (2000), p. 522-523.
11. a,b,c,d,e,f,g Langguth (2000), p. 523.
12. a,b Langguth (2000), p. 534-535.
13. Langguth (2000), p. 535.
14. a,b Karnow (1983), p. 582.
15. Karnow (1983), pp. 582–583.
16. a,b Karnow (1983), p. 588.
17. Karnow (1983), p. 587.
18. Karnow (1983), pp. 588–589.
19. a,b,c,d Karnow (1983), p. 589.
20. a,b,c,d,e Langguth (2000), p. 541.
21. a,b,c Langguth (2000), p. 544.
22. Langguth (2000), p. 542.
23. Karnow (1983), p. 591.
24. a,b,c,d Karnow (1983), p. 592.
25. a,b Langguth (2000), p. 545.
26. Karnow (1983), pp. 592–593.
27. a,b,c Karnow (1983), p. 593.
28.a,b,c,d,e,f Langguth (2000), p. 546.
29. a,b Langguth (2000), p. 550.
30. Karnow (1983), p. 595.
31. Karnow (1983), p. 594.
32. a,b,c,d,e Langguth (2000), p. 573.
33. a,b,c,d,e,f,g,h,i Karnow (1983), p. 596.
34. a,b,c Langguth (2000), p. 548.
35. a,b Karnow (1983), p. 597.
36. Langguth (2000), p. 555.
37. Karnow (1983), p. 624.
38. a,b,c,d Karnow (1983), p. 623.
39. Karnow (1983), p. 625.
40. a,b Karnow (1983), p. 607.
41.a,b,c,d Karnow (1983), p. 606.
42. a,b,c,d,e,f,g Langguth (2000), p. 560.
43.a,b,c Karnow (1983), pp. 604–605.
44. Langguth (2000), p. 559.
45. Karnow (1983), pp. 606–607.
46. a,b,c Karnow (1983), p. 608.
47. Langguth (2000), p. 562-563.
48. Langguth (2000), p. 561.
49 a,b Langguth (2000), p. 561-562.
50 Langguth (2000), p. 562.
51. a,b Langguth (2000), p. 563.
52. a,b,c,d,e,f,g,h Langguth (2000), p. 564.
53. a,b,c,d Karnow (1983), p. 609.
54. Langguth (2000), p. 564-565.
55. a,b,c,d,e,f Langguth (2000), p. 565.
56.a,b,c,d,e Karnow (1983), p. 611.
57. a,b Langguth (2000), p. 570.
58.a,b,c Langguth (2000), p. 568.
59.a,b Langguth (2000), p. 569.
60. a,b Langguth (2000), p. 571.
61. a,b Karnow (1983), pp. 609–610.
62. Karnow (1983), pp. 610 & 625.
63. Karnow (1983), p. 612.
64. Totten, Samuel; Parsons, William S.; Charny, Israel W. (2004). Century of Genocide: Critical Essays and Eyewitness Accounts[Thế kỷ diệt chủng: Các bài tiểu luận phê phán và lời kể của nhân chứng]. Routledge. p. 349. ISBN 978-0-415-94430-4. Truy cập 16/10/ 2009.
65. Smyth, Marie; Robinson, Gillian (2001). Researching Violently Divided Societies: Ethi-cal and Methodological Issues [Nghiên cứu các xã hội bị chia rẽ dữ dội: Các vấn đề đạo đức và phương pháp luận]. United Nations University Press. p. 93. ISBN 978-92-808-1065-3. Truy cập 16/10/2009.
66. Dmitry Mosyakov, "The Khmer Rouge and the Vietnamese Communists: A History of Their Relations as Told in the Soviet Archives" [Khmer Đỏ và những người Cộng sản Việt Nam: Lịch sử quan hệ của họ được kể trong Văn khố Liên Xô], trong Susan E. Cook, ed., Genocide in Cambodia and Rwanda [diệt chủng ở Cambodia và Rwanda] (Yale Genocide Studies Program Monograph Series No. 1, 2004), p. 54ff. có trực tuyến tại: www.yale.edu/gsp/publications/Mosyakov.doc. Nguyễn Cơ Thạch nhắc lại "Tháng 4 đến tháng 5 năm 1970, nhiều lực lượng Bắc Việt tiến vào Campuchia để đáp lại lời kêu gọi giúp đỡ Việt Nam không phải của Pol Pot mà của quyền thủ tướng Nuon Chea: Nuon Chea đã nhờ giúp đỡ và chúng tôi đã giải phóng năm tỉnh của Campuchia trong mười ngày”
67. Marek Sliwinski, Le Génocide Khmer Rouge: Une Analyse Démographique [Khmer Đỏ Diệt chủng: Một phân tích Dân số học] (L'Harmattan, 1995), pp. 41–48.
68. Kiernan, Ben (2004). How Pol Pot Came to Power: Colonialism, Nationalism, and Communism in Cambodia, 1930–1975. [Pol Pot lên nắm quyền như thế nào: Chủ nghĩa thực dân, Chủ nghĩa dân tộc và Chủ nghĩa Cộng sản ở Campuchia 1930-1975]. p. xxiii. Yale University Press ISBN 978-0300102628. Truy cập 12/02/2016.
69. Greenberg, Jon (September 11, 2014). "Kissinger: Drones have killed more civilians than the bombing of Cambodia in the Vietnam War" [Máy bay không người lái đã giết chết nhiều thường dân hơn vụ đánh bom Campuchia trong Chiến tranh Việt Nam]. Politifact.com. Truy cập 13/022016.
70. Chandler, David 2000, Brother Number One: A Political Biography of Pol Pot [Anh số một: Tiểu sử chính trị của Pol Pot], Revised Edition, Chiang Mai, Thailand: Silkworm Books, pp. 96–97.
71. Owen, Taylor; Kiernan, Ben. "Making More Enemies than We Kill? Calculating U.S. Bomb Tonnages Dropped on Laos and Cambodia, and Weighing Their Implications[Tạo ra nhiều kẻ thù hơn chúng ta tiêu diệt? Tính toán số lượng bom Mỹ thả xuống Lào và Campu-chia, và cân nhắc những tác động của chúng]". The Asia-Pacific Journal: Japan Focus. 13 (16). Truy cập 16/10 2016.
72. Karen Coates and Jerry Redfern (September 18, 2014). "Henry Kissinger is not telling the truth about his past. Again[Henry Kissinger không nói sự thật về quá khứ của mình. Một lần nữa]". The Washington Post. Truy cập 16/10/ 2016.
73. Henry Kissinger (February 11, 2003). Ending the Vietnam War: A History of America's Involvement in and Extrication from the Vietnam War [Kết thúc Chiến tranh Việt Nam: Lịch sử sự tham gia và rút lui của Mỹ khỏi Chiến tranh Việt Nam]. Simon and Schuster. p. 70. ISBN 978-0-7432-4577-7.
74. a,b Karnow (1983), p. 626.
75. Karnow (1983), pp. 626–627.
76. Karnow (1983), pp. 627–628.
77. Karnow (1983), p. 627.
78. a,b Karnow (1983), p. 628.
79. a,b Langguth (2000), p. 574.
80.a,b,c,d,e,f,g,h,i,j,k Langguth (2000), p. 575.
81.a,b,c,d,e Karnow (1983), p. 629.
82. Karnow (1983), pp. 629–630.
83. Karnow (1983), p. 443.
84. a,b,c Karnow (1983), p. 630.
85. Karnow (1983), p. 631.
86.a,b,c,d,e,f Langguth (2000), p. 587.
87.a,b,c,d,e,f,g,h,i,j Karnow (1983), p. 635.
88.a,b,c,d,e,f,g,h Karnow (1983), p. 636.
89.a,b Karnow (1983), p. 633.
90.a,b,c Langguth (2000), p. 588.
91.a,b,c Langguth (2000), p. 598.
92.a,b,c,d,e Karnow (1983), p. 638.
93.a,b Karnow (1983), p. 639.
94. Karnow (1983), pp. 640–642.
95. Karnow (1983), p. 644.
96. Karnow (1983), pp. 644–645.
97. Langguth (2000), p. 599.
98. a,b,c,d,e,f,g,h Karnow (1983), p. 645.
99.a,b,c,d Karnow (1983), p. 646.
100. a,b,c,d Langguth (2000), p. 600.
101. Langguth (2000), p. 600-601.
102. a,b,c,d Langguth (2000), p. 601.
103. Langguth (2000), p. 604.
104. a,b,c,d,e Langguth (2000), p. 605.
105. a,b,c Karnow (1983), p. 647.
106. Langguth (2000), p. 605-606.
107. a,b,c,d,e,f,g,h Langguth (2000), p. 606.
108.a,b,c Langguth (2000), p. 607.
109. Karnow (1983), pp. 647–648.
110. a,b,c,d,e,f,g Karnow (1983), p. 648.
111. a,b Langguth (2000), p. 608.
112. Karnow (1983), pp. 648–649.
113. Karnow (1983), p. 649.
114. a,b,c,d,e,f Karnow (1983), p. 650.
115. Langguth (2000), p. 608=609.
116. a,b,c,d,e Langguth (2000), p. 609.
117. Langguth (2000), p. 610.
118.a,b,c,d,e,f,g,h,i Karnow (1983), p. 651.
119. Langguth (2000), p. 611.
120. a,b,c,d,e,f,g Langguth (2000), p. 612.
121. a,b,c,d,e,f Langguth (2000), p. 613.
122. a,b,c,d,e,f Karnow (1983), p. 652.
123. Karnow (1983), pp. 652–654.
124. a,b,c Karnow (1983), pp. 652–653.
125. Langguth (2000), p. 614-615.
126. a,b,c,d,e,f,g,h,i,j,k Langguth (2000), p. 621.
127. a,b,c,d,e,f,g Langguth (2000), p. 619.
128. Langguth (2000), p. 619-620.
129. a,b,c,d Langguth (2000), p. 620.
130.a,b,c,d Karnow (1983), p. 654.
131. a,b Langguth (2000), p. 622.
132. a,b,c Langguth (2000), p. 626.
133.a,b Karnow (1983), p. 656.
134. Karnow (1983), p. 686.
135.a,b,c,d,e,f,g,h Karnow (1983), p. 657.
136. a,b Karnow (1983), p. 658.
137. a,b Langguth (2000), p. 629.
138. a,b Karnow (1983), pp. 660–661.
139. "The Nobel Peace Prize 1973" [Giải thưởng Nobel Hòa bình]. Nobel Foundation. Truy cập 31/12/ 2006.
140 Feldman, Burton (2001). The Nobel Prize: A History Of Genius, Controversy, and Prestige [Giải Nobel: Lịch sử của thiên tài, tranh cãi và uy tín]. Arcade Publishing. p. 16. ISBN 978-1-55970-537-0.
141. Abrams, Irwin (2001). The Nobel Peace Prize and the Laureates: An Illustrated Bio-graphical History [Giải Nobel Hòa bình và những người đoạt giải: Lịch sử tiểu sử minh họa], 1901–2001. Science History Pubns. p. 219. ISBN 978-0-88135-388-4.
142. Le Duc Tho to Henry Kissinger [Lê Đức Thọ gửi Henry Kissinger], October 27, 1973.
143. "The Nobel Peace Prize 1973: Presentation Speech by Mrs. Aase Lionaes, Chairman of the Nobel Committee of the Norwegian Storting" [Bài phát biểu thuyết trình của bà Aase Lionaes, Chủ tịch Ủy ban Nobel về vụ lừa đảo Na Uy]. Nobel Foundation. December 10, 1973. Truy cập 28/04/ 2007. Trong lá thư ngày 2 tháng 11 gửi Ủy ban Nobel, Henry Kissinger bày tỏ ý thức sâu sắc của mình về nghĩa vụ này. Trong thư, ông viết cùng với những điều khác: 'Tôi vô cùng xúc động trước Giải Nobel Hòa bình, mà tôi coi là vinh dự cao nhất mà người ta có thể hy vọng đạt được trong việc theo đuổi hòa bình trên trái đất này. Khi tôi xem xét danh sách những người đã được vinh danh trước tôi, tôi chỉ có thể nhận giải thưởng này với sự khiêm tốn. '... Năm nay Henry Kissinger được bổ nhiệm làm Ngoại trưởng Hoa Kỳ. Trong lá thư gửi Ủy ban, ông viết như sau: 'Tôi rất lấy làm tiếc vì áp lực kinh doanh trong một thế giới bị bao vây bởi cuộc khủng hoảng tái diễn, tôi sẽ không thể đến Oslo vào ngày 10 tháng 12 để dự lễ trao giải. Vì vậy, tôi đã chỉ định Đại sứ Byrne đại diện cho tôi trong dịp đó.'
144. Lundestad, Geir (March 15, 2001). "The Nobel Peace Prize 1901–2000" [Giải Nobel Hòa bình]. Nobel Foundation. truy cập ngày 31/12/2006.
145. a, b Dommen, Arthur (2002). The Indochinese Experience of the French and the Ameri-cans: Nationalism and Communism in Cambodia, Laos, and Vietnam [Kinh nghiệm Đông Dương của người Pháp và người Mỹ: Chủ nghĩa dân tộc và chủ nghĩa cộng sản ở Campu-chia, Lào và Việt Nam]. Indiana University Press. p. 878. ISBN 9780253109255.
146. Takeyh, Ray (June 13, 2016). "The Perils of Secret Diplomacy" [Sự nguy hiểm của ngoại giao bí mật]. The Weekly Standard. Truy cập 28/06/2016.
147. Karnow (1983), p. 660.
148. Karnow (1983), p. 661.
149. a,b Karnow (1983), p. 664.
150. Karnow (1983), pp. 664–665.
151. Karnow (1983), pp. 665–666.
152. a,b Karnow (1983), p. 666.
153. Langguth (2000), p. 652.
154. a,b Langguth (2000), p. 653.
155. a,b Karnow (1983), p. 667.
156. Langguth (2000), p. 654.
157. a,b Langguth (2000), p. 656.
158. Karnow (1983), p. 668.
159. Langguth (2000), p. 664.
160. Langguth (2000), p. 665.
161 Karnow (1983), pp. 668–670.