Diễn biến

Như tin đã đăng, một chiếc máy bay thương mại cuả Ukraine đã bị rớt tại Iran sau khi cất cánh từ phi trường Imam Khomeni ở Tehran để đi tới Kyiv, làm 176 người thiệt mạng (hành khách và phi hành đoàn) trong đó có rất nhiều hành khách là người Iran và du học sinh người Canada gốc Iran.

ĐGH Phanxicô đã gửi điện thư phân ưu do Quốc Vụ Khanh Hồng Y Pietro Parolin ký. Trong thư Đức Giáo Hoàng “phó thác các linh hồn cho tình thương xót của Đấng toàn năng, và Ngài gửi lời chia buồn đến gia đình và bạn bè của những người đã bị mất.”

Tin tức từ nhà nước Iran đã đổ lỗi tai nạn là việc động cơ bị cháy. Đại sứ quán cuả Ukraine tại Iran lúc ban đầu cũng cho rằng kỹ thuật là nguyên nhân, nhưng ngay sau đó đã rút lại lời tuyên bố.

Một số người suy đoán rằng tai nạn có thể liên quan đến cuộc tấn công tên lửa của Iran xảy ra vài giờ trước đó. Iran đã bắn hơn một chục tên lửa đạn đạo vào sáng sớm thứ Tư tới hai căn cứ quân sự cuả Mỹ ở Iraq. Cuộc tấn công là một nỗ lực để trả đũa việc giết chết tường Soleimani. Trong quá khứ đã từng có các máy bay thương mại bị hư hại trong các khu vực xung đột: Năm 2014, một tên lửa do Nga sản xuất đã hạ máy bay của Malaysia Airlines bay qua Ukraine, làm 298 người chết.

Chính phủ Iran đã chối bỏ tên lửa của họ bắn vào máy bay và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng kêu gọi công chúng không suy đoán về nguyên nhân cho đến khi có thêm bằng chứng công khai, nói rằng mặc dù thời điểm có thể đáng ngờ, hiện tại không có bằng chứng đáng kể nào liên quan giữa việc bắn tên lửa với vụ tai nạn.

Trong 3 ngày qua, Iran đã áp dụng các kỹ thuật tuyên truyền để lèo lái ngôn luận về phiá mình, kể cả việc bưng bít thông tin như trục xuất một ký giả Mỹ, bà Elizabeth Palmer, phóng viên nước ngoài cao cấp của CBS News, vì đã có mặt tại hiện trường nơi chiếc máy bay rớt. Bà Palmer đã tố cáo Iran không bảo vệ hiện trường, để cho người dân tràn ngập vaò mà hôi cuả và sau đó dùng xe ủi đất san bằng các dấu tích.

Nhưng nhiều video và hình ảnh đã ghi nhận kịp thời nhiều tài liệu một cách chi tiết và được lan truyền ra ngoài.Theo nhận định cuả những chuyên viên quốc tế thì chiếc máy bay rõ ràng không thể rớt vì một trục trặc kỹ thuật được, cách rơi xuống, thân máy bay vỡ vụn và sự mất liên lạc truyền tin một cách đột ngột chỉ có thể xảy ra khi một chiếc máy bay như vậy bị nổ ở trên trời.

Thêm vào đó, Mỹ loan tin họ có bằng chứng cho thấy chiếc máy bay bị bắn hạ, có thể là vỉ lầm lẫn. Một quan chức Mỹ tình báo cho biết chiếc máy bay đã bị hạ bởi hai tên lửa đất đối không SA-15 do Nga sản xuất. Mỹ thấy tín hiệu radar của Iran khóa vào máy bay trước khi nó bị bắn hạ.

Quan chức Mỹ cho hay tên lửa SA15 là do Nga sản xuất, là một phần của hệ thống tên lửa đất đối không Tor, là loại để bắn hạ các máy bay. Nga đã chuyển 29 hệ thống Tor-M1 cho Iran vào năm 2007 theo một hợp đồng trị giá 700 triệu USD được ký vào tháng 12 năm 2005. Iran cũng đã trưng bày các tên lửa này trong các cuộc diễu hành quân sự.

Mới đây, chính phủ Ukraine cũng đưa ra một quan điểm tương tự như thế."Một cuộc tấn công tên lửa, có thể là hệ thống tên lửa Tor, là một trong những lý thuyết chính, vì thông tin đã xuất hiện trên internet về các yếu tố của một tên lửa được tìm thấy gần nơi xảy ra vụ tai nạn", theo lời ông Oleksiy Danilov, phát ngôn viên Bộ An ninh cuả Ukraine.

Lời thú tội.

Hôm nay, thứ Bảy, Iran đã chính thức lên tiếng thừa nhận rằng họ đã bắn nhầm máy bay chở khách Ukraine, và đổ lỗi cho "chủ nghĩa phiêu lưu của Mỹ" đã gây ra sự cố khiến 176 người thiệt mạng.

Trong tuyên bố cuả lực lượng vũ trang quốc gia, họ cho biết đã vô tình nhắm vào máy bay chở khách. Họ quy kết sự cố vì có sự lầm lẫn giải thích các tín hiệu radar trong lúc có những lo sợ về các hành động trả đuã của Mỹ.

"Cộng hòa Hồi giáo Iran vô cùng hối hận về sai lầm tai hại này. Suy nghĩ và lời cầu nguyện của tôi dành cho tất cả các gia đình có tang", Tổng thống Iran Hassan Rouhani nói.

Theo tuyên bố của lực lượng vũ trang Iran, họ giải thích rằng sau chiến dịch bắn tên lửa vào Iraq, thì radar cuả Iran đã nhận ra số phi cơ quân sự cuả Mỹ tăng lên chung quanh biên giới và các quan chức quân đội báo cáo đã thấy những mục tiêu trên không tiến về các trung tâm chiến lược cuả Iran.

"Chiếc máy bay đã đến gần một trung tâm quân sự nhạy cảm của IRGC ở độ cao và điều kiện bay giống như là nhắm vào mục tiêu thù địch. Trong trường hợp này, chiếc máy bay đã vô tình bị bắn trúng, không may dẫn đến cái chết của nhiều người quốc tịch Iran và nước ngoài", thông cáo viết.

"Lỗi của con người tại một thời điểm khủng hoảng do chủ nghĩa phiêu lưu của Hoa Kỳ gây ra đã dẫn đến thảm họa", Ngoại trưởng Iran Javad Zarif tweet.

Những người có trách nhiệm sẽ bị truy tố

Sau thông báo của Iran, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky kêu gọi Iran "thừa nhận đầy đủ tội lỗi", trong một tuyên bố được đăng trên trang Facebook chính thức của ông.

"Chúng tôi hy vọng rằng Iran đảm bảo sẵn sàng có một cuộc điều tra đầy đủ và công khai, đưa những người có trách nhiệm ra công lý, trả lại thi thể của người chết, bồi thường, đưa ra lời xin lỗi chính thức thông qua các kênh ngoại giao", tuyên bố nói.

Tổng thống Iran Rouhani cho biết vào thứ Bảy rằng những người chịu trách nhiệm sẽ bị truy tố.

"Cần điều tra thêm để xác định tất cả nguyên nhân và gốc rễ của thảm kịch này và truy tố thủ phạm không thể tha thứ này và thông báo cho những gia đình cuả các nạn nhân đáng kính của Iran về sự việc đó", ông Rouhani nói.

"Cũng cần phải áp dụng các thỏa thuận và biện pháp cần thiết để giải quyết các điểm yếu của hệ thống phòng thủ của đất nước để đảm bảo một thảm họa như vậy không bao giờ lặp lại", ông nói thêm.

Tướng Amir Ali Hajizadeh, người đứng đầu bộ phận phòng không, cho biết đơn vị của ông chấp nhận trách nhiệm về cuộc tấn công. Trong một phát biểu được truyền hình nhà nước phát sóng, ông nói rằng sau khi biết về sự cố máy bay rơi xuống, ông đã ước mình được chết.

Ông nói rằng lực lượng bảo vệ chung quanh thủ đô đã tăng cường phòng thủ trên không ở mức độ sẵn sàng cao nhất, vì sợ rằng Hoa Kỳ sẽ trả đũa. Ông cho biết phi công và phi hành đoàn của hãng hàng không đã không làm gì sai, nhưng một sĩ quan đã nhầm lẫn là một tên lửa đạn đạo và đưa ra một quyết định tồi tệ là phóng tên lửa lên máy bay.

Iran thừa nhận 'lời nói dối lớn' là đúng

Iran trước đây đã cực lực phủ nhận tuyên bố của Mỹ rằng nước này đã vô tình bắn hạ máy bay.

Mới hôm thứ sáu, Ali Abedzadeh, người đứng đầu bộ phận hàng không quốc gia, vẫn nói với các phóng viên rằng chắc chắn không phải tên lửa đã gây tai nạn.

Hôm thứ Năm, phát ngôn viên Nội các là Ali Rabiei đã bác bỏ các báo cáo về một tên lửa, nói rằng việc đó chỉ là xát muối vào vết thương đau đớn cho gia đình các nạn nhân.

"Không ai tránh được trách nhiệm vì một lời nói dối lớn như vậy, nhất là một khi đã biết rằng lời tuyên bố đó là lừa đảo", ông Ali Rabiei nói thêm 'như thể lấy tất cả danh dự cuả quốc gia ra làm chứng' trong một tuyên bố vào thứ Sáu.

Không biết bây giờ thì những lời biện bạch mạnh bạo đó sẽ có hậu quả nào cho Iran?

Việc thừa nhận mới này đặt ra một loạt các câu hỏi mới, chẳng hạn như tại sao Iran không đóng cửa sân bay quốc tế hoặc không phận khi nước này dự liệu có một cuộc trả đuã của Mỹ. Nó cũng làm suy yếu uy tín cuả các quan chức cấp cao, là những người trong ba ngày liên tiếp đã kiên quyết bác bỏ mọi cáo buộc về một cuộc tấn công tên lửa là những lời tuyên truyền láo khoét của phương Tây.

Sự thừa nhận của Iran cũng làm mất lòng tin vào những luận điệu tuyên truyền nhằm khơi động sự tức giân cuả công chúng xung quanh cuộc đối đầu của họ với Mỹ. Iran hứa trả thù gay gắt sau cái chết của Soleimani, nhưng thay vì giết được lính Mỹ, lực lượng của họ đã hạ một chiếc máy bay dân sự trong đó hầu hết hành khách là người Iran hoặc gốc Iran vô tội.