(Theo AP, 02/12/2016) Greeley là một thành phố lớn ở Colorado, cách Denver 49 dặm (79 km) về phiá bắc, vào một đêm giá lạnh tháng 11 vừa qua, một người đàn ông trên mộ̣t chiếc xe lăn tên là Jon Engrav đã đi vào một trạm xăng và xin những người làm việc ở đó gọi cảnh sát đến bắt anh ta đi.

Anh chả làm việc gì phi pháp cả, tờ báo Tribune cho biết.

Anh giải thích cho họ :" Tôi cần một nơi ấm áp để ngủ". Anh nghĩ rằng thà ở tù mà được ấm thì hơn là phải chịu chết cóng, nhà tù là sự lựa chọn duy nhất của anh lúc bấy giờ.

Cảnh sát đã đưa anh đến một bệnh viện, và ở đó người ta đề nghị gởi anh ta đến một nơi tạm trú mới ở trung tâm thành phố.

Nơi tạm trú cho người vô gia cư

Ở đây, nhiều người, hầu hết là nam giới, đang giành giật nhau về chỗ nằm, là một chỗ chỉ đủ để trải một tấm thảm nhựa bằng vinyl. Nhiều người đã mang sẵn những tấm 'ra' và mề̀n trong ba lô. Họ được đãi một bữa cơm tối nóng do nhiều nhà tài trợ cung cấp, được ăn cơm trên một chiếc bàn gấp lại được, và sau bữa cơm, chiếc bàn được gấp lại để có thêm vài chỗ nằm nữa.

Nhà 'tạm trú mới' nói trên là một tòa nhà nhỏ từng được sử dụng bởi hội cựu chiến binh Mỹ và trông ra vẻ khá gọn gàng.

Cho đến ngày 25 tháng 11 thì anh Engrav đã ở đó được 4 đêm rồi. Anh được kể là một người may mắn. Vì đây là nơi trú ẩn chống lạnh duy nhất trong thị trấn mà không phải ghi danh chờ đợi, và xuýt nữa thì nó đã không được mở cửa năm nay.

Sự việc là, Catholic Charities vẫn có một nơi tạm trú chống thời tiết lạnh ở Trung tâm Guadalupe cuả họ trong nhiều năm. Nhưng mới đây vì thiếu chỗ cho nên họ phải cải biến 'nơi tạm trú' đó thành một khu nhà ở toàn thời gian, dành cho người độc thân và gia đình nhỏ.

Cho nên để tránh tuyết gió và nhiệt độ lạnh giết người, những người vô gia cư đã được đưa vào tạm trú ở trong những phòng ăn và phòng họp. Thông thường thì, theo bà Giám đốc điều hành Enita Kearns-Hout, chỉ có khoảng dưới 10 người mà thôi.

Nhưng hai ba năm qua, số người tạm trú đã gia tăng. Năm ngoái, có đêm có tới 27 người. Vì không có chỗ, bà Kearns-Hout nói, cuối cùng Trung Tâm đã phải báo cáo cho thành phố biết là họ sẽ không tổ chức những chương trình tạm trú tuỳ theo thời tiết nữa.

Đây là một triệu chứng của vấn đề vô gia cư ngày càng gia tăng trong khu vực. Mặc dù vẫn có người thích tự do không muốn bị ràng buộc trong một khung cửa, nhiều gia đình cũng phải chiến đấu để được ngủ dưới một mái nhà.

Hàng trăm người đã thua cuộc. Đó là điều phổ biến ở Greeley và vùng Weld County (quận), và giới lãnh đạo trong vùng đang cố gắng tìm phương kế giúp đỡ.

'Một nơi tạm trú chống lạnh' có vẻ như là một giải pháp dễ dàng so với các giải pháp dài hạn khác. Catholic Charities đã hợp tác với United Way, và một số các nhà tài trợ, và sau nhiều tháng lập kế hoạch, đã mở một nơi trú ẩn tạm thời ở văn phòng cũ cuả hội cựu chiến binh Mỹ trên Đại lộ số 7.

Nó có sức chứa 45 giường, chỉ là một cơ sở trống rỗng. Nhưng không giống như các nơi tạm trú khác trong thành phố, chẳng hạn như khu Guadalupe, nó không đòi hỏi những thủ tục giấy tờ lôi thôi. Đơn giản chỉ là một nơi trú ẩn tạm thời, đợi cho thời tiết đi qua.

Nó được khai tương vào đầu tháng mười một. Trước đó vì các khó khăn trong việc tìm một nơi và tìm tài trơ,̣ những người tổ chức đã lo lắng rằng chương trình có thể là quá chậm. Vì điển hình vùng này thường có tuyết vào giữa tháng Mười, nhưng may thay, một mùa thu ấm áp bất thường đã tăng thêm thời gian, làm cho việc tổ chức trở thành kịp thời và suông sẻ. Tuyết đã không rơi cho mãi đến tháng 11.

Mặc dù thời tiết bây giờ chưa quá khắc nghiệt, nhưng người tạm trú đã lên đến gần 40 một đêm. Các nhà tổ chức tin rằng số đó sẽ tăng hơn trong mùa đông hoăc khi các cơn lạnh bất thường kéo dài. Thực là một vấn đề không dễ dàng như người ta tưởng!

Nơi tạm trú mới đã nhiều lần gần vượt qua sức chứa, những nơi tạm trú khác trong thành phố thì đầy từ lâu rồi. Danh sách chờ đợi mỗi ngày một dài hơn, một số nơi thậm chí không còn nhận đơn nữa.

Những căn hộ cho mướn cũng khó tìm, giá thuê leo thang và những dự án xây cất trở thành cạnh tranh quá sức, nhiều người ở Weld County không có đủ tiền mua một ngôi nhà.

Nhu cầu nhà cửa ở mọi cấp độ đều tăng cao, và nó tăng quá nhanh, những cơ quan hỗ trợ không thể theo kịp.

Trò chơi chờ đợi

Tổ chức United Way dùng đường dây nóng 2-1-1 cho những người không kiếm đủ sống có thể gọi và yêu cầu được giúp đỡ. Có thể là trả tiền điện, mua ghế xe cho con nít hoặc trả tiền thuê nhà.

Theo lời bà Giám đốc Melanie Falvo, chuyên trách về những khó khăn cuả cộng đồng, thì Tổ chức United Way thu thập các dữ liệu từ các cuộc gọi để đánh giá nhu cầu của mỗi cộng đồng. Nhân viên của bà làm việc trực tiếp với các tổ chức dịch vụ khác, chẳng hạn như Nhà Lưu Trú Khẩn Cấp ở Greeley (Greeley Transitional House) ở số 1206 10th St.

Một trong những nhu cầu lớn nhất là việc trú ẩn khẩn cấp, và cũng dễ hiểu lầm nhất: "Người ta có một nhận thức sai lầm là đã có sẵn một chỗ ở," bà Falvo nói.

Nhưng không phải như vậy. Đã từng xaỷ ra nhiều trường hợp (khó xử) là có những cú điện thoại từ các gia đình đang đi trên xe, nói rằng họ đang trên đường đến (cơ sở). Thật không đơn giản như thế.

"Cơ sở cuả chúng tôi luôn luôn đầy ắp," ông Jodi Hartmann, giám đốc điều hành cuả Nhà Lưu Trú ở Greeley cho biết. "Nó thực sự đầy ắp từ năm năm qua."

Nhà Lưu Trú có 12 phòng ngủ, mỗi gia đình tạm cư một vài tháng trong một chương trình giúp đỡ cho đến khi họ đứng vững được. Ý tưởng là một gia đình, khi không phải ngủ trong một chiếc xe, thì sẽ dễ dàng tìm một công việc và trả nợ. Và cũng dễ dàng hơn khi một gia đình hiểu biết hơn về các vấn đề tài chính nhờ học các lớp mà Nhà Lưu Trú cung cấp, cũng như nhận được các lời khuyên về việc làm và học được cách thức ăn uống tốt hơn.

Mỗi năm, có khoảng 80 gia đình đến lưu trú nơi đây. Họ phải nộp đơn để được nhập vào chương trình. Một khi đơn được phê duyệt, thì các gia đình ấy mới được ghi trên danh sách chờ đợi.

Hiện nay, quá trình nộp đơn đã bị khoá sổ.

"Mỗi năm chúng tôi phải làm điều này bốn hoặc năm lần", ông Hartmann nói. "Chúng tôi ngưng nhận đơn hoàn toàn."

Nhân viên và cán bộ xã hội cần có đủ thời gian để bắt kịp. Họ có vẻ sắp bắt kịp rồi, ông Hartmann nói. Cơ sở thì lúc nào cũng vẫn đầy, nhưng danh sách chờ đợi đã hạ xuống còn khoảng bốn gia đình thôi.

"Chúng tôi cổ gắng giải quyết xong danh sách chờ đợi, (nhưng) ngay sau khi làm được điều đó, thì mọi người lại ùa vào và nộp đơn nữa", Hartmann nói.

Cũng vậy, những ai đang cố gắng tìm một chỗ ở lâu dài trong những chương trình khác cuả chính phủ cũng sẽ phải chờ đợi khá lâu. Các nhà chức trách về Gia Cư ở vùng Greeley-Weld đang dự định khoá sổ việc nộp đơn vào ngày 09 tháng 12, ông Giám đốc Cơ quan Gia Cư Thomas Teixeira cho biết.

Cơ quan Gia Cư sử dụng ngân quỹ liên bang để giúp người ta trả tiền thuê, dùng công chứng phiếu (vounchers) để trả. Mỗi người phải tự tìm lấy một căn hộ có giá phải chăng. Họ sẽ trả tiền thuê tới một mức mà họ có thể, thường là khoảng một phần ba số thu nhập, và quỹ liên bang trả phần còn lại.

Cơ quan Gia Cư giúp tất cả mọi loại người - đàn ông trẻ, vợ chồng già, gia đình đông con. Cơ quan gộp chung hai chương trình - một chương trình phục vụ thành phố Greeley và một phục vụ quận Weld.

Giống như Nhà Lưu Trú Greeley, danh sách chờ đợi đã tăng quá dài, cơ quan cần phải giải quyết xong cho một số người trước khi nhận thêm đơn mới.

Khoảng 900 người đã nộp đơn xin công chứng phiếu (vounchers) ở Greeley, ông Teixeira nói. Hơn 1.000 ứng viên khác chờ được giúp đỡ ở quậ̣n Weld.

"Đó là lý do tại sao chúng tôi phải đóng sổ," ông nói. "Không nên để người ta hy vọng sai lầm."

Cơ quan Gia Cư, và các cơ quan liên bang giám sát, đặt ra những ưu tiên. Ví dụ, một người tàn tật hoặc người già sẽ được nhận một công chứng phiếu trước một thanh niên khoẻ mạnh, ông Teixeira nói. Vì vậy, người thanh niên khoẻ mạnh đơn giản là không có may mắn.

"Sẽ phải mất một vài năm trước khi tên anh ta trong danh sách chờ đợi được xét tới," ông nói.

Những gì đang xảy ra

Trong lúc dầu và khí đốt ở thời cực thịnh, nhiều người lao động được tăng lương. Mức lương trung bình tăng lên thì nhu cầu về nhà ở cùng tăng theo.

Nhưng dù khu vực năng lượng có trả lương cao, mức lương trung bình vẫn không theo kịp giá trung bình của một căn hộ.

Vì khi nhiễu người đổ xô vào thành phố, thị trường cho thuê trở thành chặt chẽ hơn. Qua xuốt năm 2015, chỉ có 1 phần trăm căn hộ là trống. Theo luật Cung Cầu. Giá thuê tăng lên.

Từ tháng năm 2005 đến tháng 5 năm 2015, mức lương trung bình ở Greeley tăng khoảng 47 phần trăm, trong khi đó, giá thuê trung bình ở Greeley tăng 60 phần trăm.

Sự tăng trưởng về dân số và về giá thuê nhà đã làm cho cơ quan gia cư phải điên đầu.

"Lẽ ra chúng tôi có khả năng giúp đỡ 446 gia đình (ở Greeley) một cách thoải mái," ông Teixeira nói. Số gia đình cần giúp thì nhiều hơn thế nữa, nhưng Cơ quan Gia Cư đã phải vật lộn rồi, để trả đủ công chứng phiếu cho những người được phê chuẩn.

Các cơ quan liên bang giám sát - như Bộ Gia Cư và Phát triển đô thị - xác định số lượng công chứng phiếu cho mỗi nơi. Số lượng công chứng phiếu cho vùng Greeley-Weld đã tăng lần cuối cùng trong khoảng năm 2000.

"Trong lúc vùng này đã phát triển hơn, chúng tôi vẫn không nhận được một gia tăng nào từ đầu thế kỷ này", ông Teixeira nói.

Hồi năm 2000, chỉ có khoảng 78.000 người ở Greeley, theo số liệu điều tra dân số. Năm ngoái, thành phố đã tổ chức ngày kỷ niệm đánh dấu dân số tăng lên đến 100.000 dân.

Quận Weld cũng chứng kiến một sự đột biến dân số ở thời điểm đó, 183.000 người vào năm 2000, 285.000 người vào năm 2015.

Xin được một công chứng phiếu phải mất nhiều năm, nhưng một khi một gia đình nhận được nó, họ có thể thậm chí không thể sử dụng nó.

Khi một người hội đủ điều kiện, họ chỉ có 60 ngày để tìm một căn hộ. Do giá thuê tăng cao và đỉnh điểm cuả giá thuê do chính quyền ấn định rất cứng rắn, thuê được một căn hộ hợp lý là rất khó khăn.

Vì nhà trống không có sẵn, mọi người đều cạnh tranh cho một căn hộ, và chủ nhà có thể lựa chọn một người thuê nhà có tiền mặt thay vì một người thuê dùng công chứng phiếu với những phiền phức cuả nạn giấy tờ hành chánh.

Bây giờ với sự suy giảm cuả kỹ nghệ dầu và khí đốt, tiền lương trung bình bị xút giảm, nhiều gia đình ở Greeley đã phải đấu tranh để ngoi ngóp trên mặt nước.

"Chín mươi lăm phần trăm các gia đình đến đây đang sống ở hoặc dưới mức nghèo của liên bang", ông Hartmann nói.

Năm 2016, mức thu nhập là $ 11,880 cho cá nhân và $ 24,300 cho một gia đình bốn người. Bởi vì số thu thập ấy là quá thấp, nhiều chương trình xã hội trong đó có một số tài trợ từ cấp quận đã giúp thêm cho những người hội đủ điều kiện để họ được nâng qua 1.5 mức đói nghèo.

Ở phía đông quận Weld, có khoảng một phần tư của toàn bộ dân số sống dưới mức nghèo, theo ông Hartmann. Hơn 70.000 người đủ điều kiện cho Medicaid, là chương trình hợp tác giữa chính phủ liên bang và tiểu bang để giúp chi trả bảo hiểm y tế, theo lời ông Teixeira. Đó là khoảng một phần tư dân số.

Giải pháp sửa chữa thế nào?


Các chuyên gia địa phương thì có rất nhiều ý kiến, lẽ thường tình mà, nhưng hầu hết đồng ý rằng giải pháp cung cấp nhà ở lâu dài sẽ làm giảm bớt các vấn đề.

Theo mô thức này, các gia đình hoặc cá nhân dọn vào những căn hộ do những chương trình trợ giúp đài thọ, và họ sẽ nhận được nhiều dịch vụ xã hội mà nhiều cơ quan hiện có đã cung cấp.

Catholic Charities đang xây dựng một khu nhà ở trong khuôn viên của họ, và khu này sẽ có 47 đơn vị. Theo kế hoạch thì những người đang sống trong khu trú ẩn Guadalupe sẽ dọn vào các căn hộ và sống ở đó lâu dài tuỳ theo nhu cầu cuả họ.

'Dự án căn hộ' này sẽ tạo ra một 'khuôn viên' trong khu Guadalupe. Hôm nay, nhiều cơ quan đối tác như Sunrise Community Health, North Range Behavioral Health, High Plains Library District đã gửi người đến giúp đỡ các cư dân.

Catholic Charities dùng 3 tiêu chuẩn để đo lường sự thành công cuả 'dự án căn hộ' với ba câu hỏi như sau: Họ có công ăn việc làm có thu nhập chưa? Họ đã để dành được một số tiền tiết kiệm kha khá chưa? Họ có tìm được một căn nhà bảo đảm chưa? Vấn đề sau cùng này, nhà ở, vẫn là vấn đề hóc buá làm trì trệ sự thành công.

Ông Justin Raddatz, giám đốc điều hành gia cư cuả Catholic Charities ở Denver, đang giám sát dự án căn hộ.

"Tỷ lệ thành công của những người có thể thoát khỏi các nơi tạm trú, như cuả Guadalupe và những nơi khác tương tự trong khu vực, thường là khá cao, ngoại trừ khả năng tìm nhà ở lâu dài có giá cả phải chăng," ông nói. "Vấn đề cuối cùng này, dựa vào nguồn cung cấp, là vô cùng khó khăn để đáp ứng."

Trong thực tế, chỉ có 36 phần trăm những người ra khỏi nơi trú ẩn khẩn cấp là tìm được nhà ở lâu dài, theo một nghiên cứu tiến hành bởi Công ty Hỗ trợ Nhà ở.

Các căn hộ Guadalupe sẽ chình thức mở cửa trong năm tới, và các nhà hoạch địch mong đợi mọi người sống trong khu trú ẩn Guadalupe sẽ dọn vào. Khu mới mang tên là Mission Village, toạ lạc tại 23 Avenue và 4th Street, được đánh giá là một khu 'nghèo' (low-income). Ngay trong năm nay, Đã có một số nhà xây xong và đã có người dọn vào rồi, theo ông Teixeira nói.

Ngay cả với những cương trình mới như vậy, vẫn có hàng trăm - nếu không phải hàng ngàn - gia đình vẫn chờ đợi cho có một căn nhà có thể mua được. Gần 2.000 người đang chờ đợi nhà theo danh sách cuả chính quyền vùng Greeley-Weld, và đó là chỉ kể số những người đã nộp đơn.

Không dễ dàng mà xây được nhà cho người thu nhập thấp, Raddatz nói. Vẫn là một việc làm tốn kém quá mức.

"Thực tế thì một dự án nhà rẻ không thể thực hiện được nếu không có khoản tín dụng được miễn thuế cuả liên bang," ông nói. "Nhưng xác xuất để xin miễn thuế là chỉ có 20 phần mà thôi, và nếu không có nó, bạn không thể xây dựng bất cứ cái gì."

Liên bang dành cho các nhà thầu một khoản miễn thuế để bù đắp cho chi phí xây dựng. Trung bình chỉ có 1 trong 5 dự án được chọn, và ngay cả chi phí để xin phép cũng rất tốn kém, Raddatz nói. Đối với các căn hộ Guadalupe, Catholic Charities đã phải trả $ 40,000 để xin miễn thuế.

Một cách khác để giúp các gia đình và cá nhân tìm được một ngôi nhà vĩnh viễn là một 'mánh khoé' gọi là 'giữ nhà khẩn cấp'. Các cơ quan thường làm hết sức mình để giữ cho một người khỏi rơi vào tình trạng vô gia cư hoặc giúp họ khỏi bị đuổi ra một căn hộ. Thông thường, họ làm một cái gì đó khẩn cấp như là giúp tiề̃n đặt cọc vào một căn hộ mới hoặc giúp trả tiền điện nước.

Quện Weld có khoảng 500 người cần 'giữ nhà khẩn cấp' như vậy mỗi năm.

Cơ quan như United Way đang muốn tìm cách để cung cấp chương trình đó, tìm thêm đóng góp hoặc tìm thêm nguồn tài trợ khác, Falvo nói.

Mô thức này có nhiều lợi thế so với những dự án khác, thí dụ nếu ai đó đã có một cuộc sống ổn định với con cái đi học ở trường và một công việc tại địa phương, nhưng họ bị rơi vào tình cảnh vô gia cư, thì chương trình 'giữ nhà khẩn cấp' sẽ tái định cư họ một cách nhanh chóng ở một nơi gần đó.

Rõ ràng, giới lãnh đạo cần phải nỗ lực tốt hơn. Các cơ quan ở khu vực phải chiến đấu một trận chiến khó khăn. Ngân khoản thì khó kiếm. Nhà cửa khó tìm. Quy chế làm cho mọi việc nhiêu khê hơn.

Nhưng, một lần nữa, anh Jon Engrav đã có một nơi ấm áp để ngủ một giấc ngủ nữa qua đêm. Vì thế, có lẽ cộng đồng nên để ý đến một gợi ý lấy từ chiếc xe lăn cuả anh ta. Ở đằng sau chiếc xe , viết bằng mực màu bạc một biểu ngữ sau đây, "Không bao giờ bỏ cuộc, luôn tôn trọng mọi người, luôn luôn mỉm cười, không bao giờ thất vọng."