Hãng tin Zenit, trích thuật các nghiên cứu của học giả Reytel Andrianik cho biết hầu hết các Giám Mục Ba Lan thời Thế Chiến Thứ Hai đã liều mạng cứu người Do Thái.

Vào thời điểm Đức Quốc Xã xâm lược Ba Lan vào năm 1939, Giáo Hội tại nước này có 21 giáo phận trong đó có 8 giáo phận trống tòa vì các Giám Mục bị giết, trốn thoát hay bị trục xuất.

Một trong những vị trốn ra nước ngoài là Đức Cha Karol Radoński, người đã tố cáo trên đài truyền thanh Luân Đôn hôm 14 tháng 12 năm 1942 về thảm hoạ Holocaust tức là chính sách diệt chủng người Do Thái tập thể: bắn chết, cho vào phòng hơi ngạt, bỏ đói …

Trong 13 giáo phận có các Giám Mục coi sóc, các nghiên cứu đã chứng minh được tại 11 giáo phận các Giám Mục đã âm thầm giúp người Do Thái bằng cách che dấu trong các chủng viện, dòng tu, cấp giấy chứng nhận rửa tội giả để phù hợp với căn cước giả…Hai giáo phận còn lại vẫn còn đang được nghiên cứu.

Việc nghiên cứu các chứng tá anh hùng của các Giám Mục Ba Lan gặp nhiều trở ngại vì theo luật của Đức Quốc Xã những ai che dấu người Do Thái thì bị tàn sát cả gia đình nên các Giám Mục thường hết sức cẩn thận và kín đáo để bảo vệ các dòng tu, chủng viện và các giáo xứ khỏi bị tàn sát tập thể.

Hôm 21 tháng Giêng, viện Yad Vashem, là nơi tưởng niệm các nạn nhân Holocaust cũng đưa ra những tài liệu cho thấy một linh mục vào thời đó đã hô hào giáo dân giúp che dấu người Do Thái và chính ngài cũng liều mình đích thân giúp người Do Thái trốn sự lùng bắt của Đức Quốc Xã. Vị linh mục ấy là cha Stefan Wyszynski, sau này là Hồng Y Giáo Chủ Ba Lan.