Stephen Cranney và Stephen Bullivant (*), trên trang mạng WHAT WE NEED NOW (NHỮNG GÌ CHÚNG TA CẦN NGAY BÂY GIỜ), ngày 16 tháng 7 năm 2024, viết rằng gần đây, có tin đồn lan truyền rằng Đức Giáo Hoàng Phanxicô đang chuẩn bị áp đặt những hạn chế nghiêm ngặt đối với Thánh lễ La tinh Truyền thống. Tất nhiên, những tin đồn vô căn cứ từ Vatican không phải là mới, và một số nhà báo không thể xác định được bất cứ ai thực sự nhìn thấy tài liệu đang được đề cập. Tuy nhiên, ngay cả khi nó nằm trong loại tin đồn "Đức Giáo Hoàng Phanxicô sắp qua đời" mà chúng ta đã nghe trong nhiều năm, thì một tài liệu như vậy sẽ phù hợp với một triều đại giáo hoàng nhấn mạnh vào việc đặt hàng rào xung quanh các yếu tố truyền thống, bảo thủ hơn của Giáo hội. Trong khi quan điểm của người tiền nhiệm đối với cộng đồng Thánh lễ La tinh có thể được mô tả rộng rãi là một trong những sự thích nghi, thì Đức Giáo Hoàng Phanxicô lại có cách tiếp cận mang tính đối đầu hơn.
Nhưng tại sao? Vấn đề là gì khi cho phép một bộ phận nhỏ người Công Giáo tham gia vào một Thánh lễ hợp pháp mà họ thấy đẹp đẽ, tôn kính và thánh thiện? Sự thật rất thực tế là việc tham gia Thánh lễ La tinh Truyền thống có liên quan đến các phe phái bên trong Giáo hội không chấp nhận Công đồng Vatican II và thậm chí có thể là bán ly giáo, và nhiều giáo hoàng đã có nhiều cách tiếp cận khác nhau về cách đối phó với các nhóm như Huynh đoàn Linh mục Thánh Piô X.
Chúng tôi không có thẩm quyền bảo Đức Thánh Cha phải làm gì; chúng tôi là các nhà khoa học xã hội, không phải giám mục, và một trong số chúng tôi thậm chí không phải là người Công Giáo; tuy nhiên, mức độ mà cộng đồng Thánh lễ Latinh Truyền thống là ổ chứa thái độ ly giáo tiêu cực đối với Công đồng Vatican II cuối cùng là một vấn đề thực nghiệm có thể điều tra một cách khoa học, và về điểm này, rõ ràng là thiếu dữ kiện khách quan, được thu thập một cách có hệ thống.
Tổng trưởng Bộ Phụng tự, Hồng Y Arthur Roche, đã nói rõ rằng ngài nghĩ Thánh lễ Latinh Truyền thống có thần học phụng vụ khác với Thánh lễ Novus Ordo. Ngoài ra còn có lập luận cho rằng Thánh lễ Latinh Truyền thống là sự từ chối ngầm hiểu, nếu không muốn nói là rõ ràng, đối với Công đồng Vatican II. Có vẻ như chính Đức Thánh Cha cũng giữ quan điểm này. Các kết luận dựa trên ấn tượng là đáng ngờ nếu chúng không được hỗ trợ bởi bằng chứng khách quan hơn.
Khi công bố Traditiones Custodes (vòng hạn chế Thánh lễ La tinh năm 2021), Đức Giáo Hoàng đã viện dẫn một cuộc khảo sát mà ngài đã phổ biến trong số các giám mục về vấn đề Thánh lễ La tinh. Tuy nhiên, ngoài sự kiện cuộc khảo sát này khảo sát các giám mục chứ không phải chính những người tham dự Thánh lễ La tinh Truyền thống, thì cách diễn đạt được sử dụng, các phản hồi chính xác, tính đại diện—bất cứ một trong nhiều điều cần thiết để một nhà thống kê khảo sát chuyên nghiệp đánh giá khách quan tính hợp lệ của cuộc khảo sát—hoàn toàn không được biết đến. Do đó, thật khó để biết mức độ nghiêm túc khi xem xét kết quả của cuộc khảo sát khi chỉ biết những chi tiết mơ hồ nhất.
Chúng tôi, một giáo sư xã hội học và thần học (và là người tham dự Thánh lễ Latinh Truyền thống ) và một nhà khoa học dữ kiện tiến sĩ kép về nhân khẩu học/xã hội học, đã nỗ lực khắc phục tình trạng thiếu dữ kiện minh bạch, được thu thập một cách có hệ thống và khách quan về cộng đồng Thánh lễ Latinh Truyền thống để chuẩn bị cho cuốn sách mà chúng tôi đang viết: đối chiếu tất cả thông tin đã công bố trước đây về nhân khẩu học và thái độ của cộng đồng Thánh lễ Latinh Truyền thống, cũng như tiến hành các cuộc khảo sát của riêng chúng tôi và bổ sung dữ kiện định lượng của chúng tôi bằng khoảng 20 cuộc phỏng vấn chuyên sâu, bán cấu trúc đối với những người Công Giáo TLM trên khắp cả nước. Mặc dù nghiên cứu của chúng tôi tập trung vào cộng đồng Thánh lễ Latinh Truyền thống Hoa Kỳ nói riêng, nhưng xét đến danh tiếng của Giáo hội Hoa Kỳ là ổ chứa chủ nghĩa bảo thủ, chúng tôi tin rằng những phát hiện của chúng tôi có ý nghĩa rộng lớn.
Vậy chúng tôi đã tìm thấy gì? Trong khi chúng tôi vẫn đang xử lý dữ kiện của mình, một số chủ đề có liên quan đã xuất hiện. Rõ ràng là có rất nhiều điều để nói về những người tham dự Thánh lễ Latinh Truyền thống, mà chúng tôi sẽ thảo luận chi tiết hơn trong cuốn sách, nhưng nói chung, đây là một số điều chúng tôi học được về những người Công Giáo theo Thánh lễ La tinh Truyền thống ở Hoa Kỳ:
• Có một số sự thật trong quan niệm thông thường cho rằng họ có xu hướng bảo thủ về mặt chính trị. Trong số 446 người trả lời trong cuộc khảo sát của chúng tôi tham dự Thánh lễ La tinh Truyền thống ít nhất một lần mỗi năm, 77% trong số họ có khuynh hướng theo Đảng Cộng hòa.
• Họ rất, rất ủng hộ sự sống. 85% người Công Giáo theo Thánh lễ Latinh Truyền thống trong mẫu của chúng tôi tin rằng phá thai nên là bất hợp pháp trong mọi trường hợp, trong khi 13% tin rằng phá thai nên là bất hợp pháp trong hầu hết các trường hợp, trong khi chỉ có 1,6% tin rằng phá thai nên là hợp pháp trong hầu hết các trường hợp và ít hơn 1% tin rằng phá thai nên là hợp pháp trong mọi trường hợp.
• Họ là chính thống. Trong cuộc khảo sát của chúng tôi, chỉ có 2% người Công Giáo theo Thánh lễ Latinh Truyền thống tin rằng bánh và rượu trong lễ hiệp thông là biểu tượng, trái ngược với Sự hiện diện thực sự, của Mình và Máu Chúa Kitô. Trong một cuộc khảo sát tương tự của Pew về những người Công Giáo nói chung, 69% coi Bí tích Thánh Thể là một biểu tượng.
• Họ thường chấp nhận Công đồng Vatican II. Khi chúng tôi hỏi "Tôi chấp nhận những lời dạy của Công đồng Vatican II"
o 4% Hoàn toàn không đồng ý
o 7% Không đồng ý
o 10% Có phần không đồng ý
o 15% Không đồng ý cũng không phản đối
o 15% Có phần đồng ý
o 27% Đồng ý
o 22% Hoàn toàn đồng ý
Đây là trường hợp mà dữ kiện phỏng vấn giúp làm rõ lý do cho sự mơ hồ trong các phản hồi khảo sát. Một chủ đề rất phổ biến được tìm thấy trong các cuộc phỏng vấn của chúng tôi là phân biệt giữa những gì thực sự có trong các văn kiện của Công đồng Vatican II và cách thức thực hiện hoặc diễn giải chúng. (Hãy nhớ rằng Công đồng đã ban hành hàng chục nghìn từ về một loạt các chủ đề khổng lồ và với các mức độ trọng lượng tín lý rất khác nhau.) Ngay cả với cách Công đồng Vatican II phát triển, họ vẫn thể hiện sự mơ hồ, thường thấy cả những điều xấu và tốt phát sinh từ Công đồng cùng một lúc.
• Họ chấp nhận thẩm quyền của Đức Giáo Hoàng Phanxicô. Mặc dù, thật không may, cuộc khảo sát của chúng tôi không bao gồm một câu hỏi về chủ nghĩa trống tòa, nhưng những thái độ như vậy cực kỳ hiếm trong số những người Công Giáo Thánh lễ Latinh Truyền thống mà chúng tôi đã phỏng vấn. Nhiều người coi những thái độ như vậy là nguy hiểm về mặt tâm linh và hầu hết họ đều công nhận thẩm quyền của Đức Giáo Hoàng, mặc dù họ cảm thấy bị tổn thương bởi những gì họ cảm thấy là sự đàn áp của ngài đối với cộng đồng của họ và nhiều người có thái độ dè dặt về ngài. (Mặc dù có thể không dự đoán được thái độ của những người theo thuyết trống tòa, nhưng không phải là không liên quan khi trong cuộc khảo sát của chúng tôi, 95% số người được hỏi đồng ý hoặc hoàn toàn đồng ý với tuyên bố "Tôi tin rằng Đức Giáo Hoàng là Đại diện của Chúa Giêsu Kitô.")
Đúng là mẫu của chúng tôi có thể bị coi là lệch lạc vì chúng tôi chỉ phỏng vấn những người Công Giáo Thánh lễ Latinh Truyền thống tham dự các buổi lễ Thánh lễ Latinh Truyền thống hợp lệ, hợp pháp chứ không phải các giáo xứ Huynh đoàn Linh mục Thánh Piô X. Tuy nhiên, số lượng giáo xứ Huynh đoàn Linh mục Thánh Piô X khá nhỏ, chỉ có 103 nhà nguyện so với gần 500 giáo xứ không phải Huynh đoàn Linh mục Thánh Piô X cung cấp Thánh lễ Latinh Truyền thống tại Hoa Kỳ sau Traditiones. Phần lớn các nhóm bán ly giáo chỉ là một phần nhỏ trong câu chuyện Thánh lễ La tinh Truyền thống tại Hoa Kỳ (mặc dù trớ trêu thay, việc đóng cửa các buổi lễ Thánh lễ Latinh Truyền thống hợp pháp khiến Huynh đoàn Linh mục Thánh Piô X trở thành một phần lớn hơn theo tỷ lệ của cộng đồng Thánh lễ La tinh Truyền thống; trước đây đã có hơn 800 giáo xứ có các buổi lễ Thánh lễ Latinh Truyền thống hợp pháp).
• Thái độ của Thánh lễ Latinh Truyền thống đối với Huynh đoàn Linh mục Thánh Piô X có thể được mô tả tốt nhất là thái độ mơ hồ. Dù nhiều người Công Giáo Thánh lễ Latinh Truyền thống mà chúng tôi phỏng vấn có sự dè dặt đối với những nhóm như vậy, nhưng họ đồng cảm với họ.
Chúng tôi sẽ nói nhiều hơn trong cuốn sách, thí dụ, về sức khỏe tinh thần và sự phát triển của cộng đồng Thánh lễ Latinh Truyền thống, liệu họ có thực sự trẻ hơn và có nhiều con hơn không, chính trị của họ, cách họ thích nghi với Traditiones Custodes, và quan điểm của họ về phụng vụ, Vatican và tương lai của phong trào Thánh lễ Latinh Truyền thống, nhưng rõ ràng là, như có thể mong đợi đối với một nhóm hấp dẫn về mặt lý thuyết như vậy, thái độ của họ rất tinh tế và không phù hợp với các khuôn mẫu về những người theo chủ nghĩa trống tòa ly giáo.
Thực thế, một số kết quả sơ bộ cho thấy cộng đồng Thánh lễ Latinh Truyền thống, mặc dù bị thu hút tới một kinh nghiệm giáo xứ khổ hạnh khác với trải nghiệm giáo xứ thông thường, nhưng vẫn giữ vững các niềm tin của đức tin Công Giáo nhất quán hơn so với dân số Công Giáo nói chung, bao gồm cả những người thường xuyên tham dự Thánh lễ Novus Ordo. Điều đó không có nghĩa là không có những câu hỏi có thể có và nên được đặt ra về cách những người Công Giáo Thánh lễ Latinh Truyền thống sống đức tin của họ, nhưng bức biếm họa về cộng đồng Thánh lễ Latinh Truyền thống như những người gần như ly giáo đe dọa thẩm quyền của Đức Giáo Hoàng tự nó rất đáng ngờ. Cần phải tiến hành nhiều nghiên cứu và khảo sát minh bạch hơn về phương pháp luận trước khi đưa ra kết luận có tác động đến một nhóm dân số năng động như vậy của Giáo Hội Công Giáo.
Điều chúng ta cần bây giờ là một cuộc kiểm tra khoa học nghiêm túc về những người đi lễ Thánh lễ Latinh Truyền thống là ai, họ tin vào điều gì và việc đàn áp hình thức thờ phượng ưa thích của họ sẽ tác động như thế nào đến họ và Giáo hội nói chung. Đây là trường hợp mà xã hội học và các phương pháp khoa học của nó có thể giúp Giáo hội đưa ra quyết định dựa trên sự thật thay vì chỉ là ấn tượng hoặc giai thoại. Nếu Chúa muốn, Giáo hội sẽ sử dụng chúng.
__________________________________
(*) Stephen Cranney là một nhà khoa học dữ kiện tại khu vực Washington, DC và là Nghiên cứu viên không thường trú tại Viện Nghiên cứu Tôn giáo Baylor, người đã công bố hơn 20 nghiên cứu được bình duyệt. Nghiên cứu của ông đã được The Guardian, Deseret News, The Wall Street Journal, The Atlantic và Christianity Today đưa tin.
Stephen Bullivant là Giáo sư Thần học và Xã hội học Tôn giáo, đồng thời là Giám đốc Trung tâm Tôn giáo và Xã hội Bênêđíctô XVI. Ông có bằng Tiến sĩ Thần học (Oxford, 2009) và Xã hội học (Warwick, 2019). Giáo sư Bullivant đã xuất bản mười cuốn sách, bao gồm: Mass Exodus: Catholic Disaffiliation in Britain and America since Vatican II (Oxford University Press, 2019) và Why Catholics Leave, What They Miss, and How They Might Return (Paulist, 2019).