Theo hãng tin A.P. ngày 17 tháng Mười Hai 2016, Ông Obama đã tổ chức cuộc họp báo cuối cùng trong tư cách Tổng Thống tại Phòng Thuyết Trình của Nhà Trắng.
Trước khi nhận các câu hỏi của cử tọa, Ông Obama đã lên tiếng “ca ngợi” các thành tích của mình: giảm tỷ lệ thất nghiệp, con số người được bảo hiểm gia tăng, nhiều thành tựu ngoại giao, trong đó có việc mở lại bang giao với Cuba.
Ông cho rằng ông để lại một đất nước “mạnh hơn và thịnh vượng hơn khi chúng ta bắt đầu”. Nhưng Ông nhắc nhở dân chúng rằng còn cần phải làm nhiều hơn nữa trong các vấn đề lớn của quốc gia. Ông hứa sẽ tiếp tục thúc đẩy nghị trình của chính phủ ông sau khi đã rời chức vụ.
Syria, Nga và Iran vấy máu
Ông Obama cho rằng Syria, Nga và Iran vấy máu đầy tay về những gì xẩy ra tại Aleppo. Ông bảo cả thế giới “hợp nhất với nhau trong kinh hoàng” trước cuộc tấn công vào các khu vực do quân nổi dậy chiếm giữ ở Aleppo.
Obama kết án chính phủ Syria và hai đồng minh hùng mạnh của họ đã cố tình “bao vây, phong tỏa và bỏ đói các thường dân vô tội” và nhắm cả các nhân viên cứu trợ và nhân viên y tế. Ông bảo: toàn bộ nhiều khu phố đã biến thành “gạch vụn và tro tàn”.
Ông cũng cho rằng nhiều thường dân đã bị xử tử.
Obama thừa nhận rằng cuộc nội chiến gần 6 năm ở Syria là một trong các vấn đề khó khăn nhất ông từng phải đương đầu. Bất kể sự thất bại của ông không ngăn chặn được cuộc nội chiến, Obama không gợi ý gì là sẽ có thay đổi chiến lược.
Nga giúp Trump thắng cử
Obama bênh vực cung cách Ông xử lý vụ truy cập trái phép các trang mạng chính trị xẩy ra trước cuộc bầu cử tháng Mười Một.
Ông cho hay: mục tiêu của ông là gửi một thông điệp rõ ràng cho Nga rằng các vụ xâm nhập như thế không thể nào dung tha được. Nhưng ông không cho biết đáp trả của Hoa Kỳ sẽ như thế nào.
Obama bảo: với “bầu không khí cự kỳ phe đảng” của cuộc bầu cử, quan tâm chính của ông là tính liêm chính (integrity) của diễn trình bầu cử. Ông nói: ông muốn biết chắc công chúng Hoa Kỳ hiểu rằng Nhà Trắng đã cố gắng “thủ diễn mọi sự một cách ngay thẳng”.
Ông cho biết: ông đã nói chuyện với Tổng Thống Nga Vladimir Putin hồi tháng Chín và bảo ông ta “cắt bỏ đi!” (cut it out).
Nhà Trắng chưa bình luận gì về nội dung trả đũa. Có thể là tấn công trả thù trên liên mạng hoặc chế tài nhằm vào các cộng sự của Putin.
Theo Obama, mọi người cần quan tâm đến bình diện truy cập trái phép từng khiến cho các chính phủ, các doanh nghiệp và các cá nhân bị thương tổn.
Ông cho hay: việc Nga truy cập trái phép không hẳn là một “mưu đồ gián điệp tinh vi, phức tạp” gì. Nhưng bản chất không tinh vi của việc này làm ông lo ngại và mọi người nên lo ngại. Vì việc trên đặt ra một thách đố liên tục: đất nước bị truy cập trái phép mỗi ngày. Ông quả quyết Nga đã can thiệp giúp Donald Trump thắng cử!
Sự thất bại của Dân Chủ
Obama nói: ông hối tiếc đã không thể chuyển giao sự thành công chính trị của ông cho các cuộc đua của Đảng Dân Chủ trên khắp nước.
Ông nhìn nhận sự thất bại của đảng mình, và của chính ông, đã không xây dựng được một cơ sở ủng hộ rộng rãi suốt thời ông cầm quyền. Ông bảo: đảng phải làm công việc tốt hơn bằng cách vươn tay ra nắm lấy các cử tri, ở cả các tiểu bang và quận hạt mình không chắc gì nắm phần thắng.
Obama bảo: "đó là điều đáng lý ra tôi đã phải làm nhiều hơn nhưng không dễ làm khi bạn phải xử lý cả một mớ vấn đề ở đây, ở Nhà Trắng”.
Đảng Dân Chủ đã mất hơn 1,000 ghế ở Quốc Hội, ở các cơ quan lập pháp tiểu bang và các tòa thống đốc dưới thời Obama làm tổng thống 2 nhiệm kỳ.
Với Donald Trump
Obama nói rằng ông hiến cho tổng thống sắp nhậm chức Donald Trump “một số gợi ý khá chuyên biệt” về việc bảo vệ tính liêm chính của chức vụ và các định chế khác. Nhưng không cho biết đó là những gợi ý gì.
Ông bảo Ông Trump “lắng nghe” ông. Nhưng ông cho biết ông không thể nói chắc chắn liệu Ông Trump có nghe theo lời cố vấn của ông hay không.
Obama và Trump điện thoại với nhau vài lần kể từ ngày hai người gặp nhau ở Nhà Trắng, 2 ngày sau cuộc bầu cử. Và thường là Trump tiết lộ việc họ nói chuyện với nhau.
Obama cho rằng các cuộc điện đàm của họ “thân tình” chứ không “đề phòng chi cả” dù họ bất đồng sâu xa về nhiều vấn đề.
Đáng lẽ phải tấn công ồ ạt ở Syria
Obama cho hay: Hoa Kỳ đáng lẽ phải “tấn công ồ ạt và sẵn sàng chiếm đóng Syria” để ông có thể can thiệp một cách mạnh mẽ hơn vào cuộc nội chiến của nước này.
Tuy nhiên, theo ông, làm thế không khả thi vì một số lý do. Việc này đòi rất nhiều quân sĩ Hoa Kỳ; ông thiếu sự hỗ trợ của Quốc Hội và quyền theo luật quốc tế; Hoa Kỳ đã triển khai rất tốn kém tại Iraq và Afghanistan; phe đối lập ở Syria không sẵn sàng để cai trị; và Nga cùng Iran hết lòng che chở chính phủ Syria.
Obama nói rằng: giải pháp quân sự nhằm xâm lăng ngắn hạn rất cám dỗ vì “chúng ta muốn làm một điều gì đó”. Nhưng “không thể thực hiện việc này một cách rẻ tiền”.
Ông bảo: ông tự hỏi mình xem liệu mình có thể làm gì để cứu các sinh mạng. Nhưng ông cho hay: ưu tiên số 1 của ông là làm điều đúng cho Hoa Kỳ.
Tấn công Cộng Hòa
Obama phê bình việc Đảng Cộng Hòa tỏ ra ấm áp với Tổng Thống Nga Vladimir Putin, cho rằng "Ronald Reagan có thể đang trở mình trong quan tài”.
Ông bảo: Đảng Cộng Hóa đang sa vào thế nạn nhân cho các cố gắng của Nga nhằm làm yếu đi nền dân chủ Hoa Kỳ.
Obama trích dẫn một cuộc thăm dò mới cho thấy hơn 1 phần 3 đảng viên Cộng Hòa tỏ ra thân thiện với Putin. Việc này gia tăng vì hồi tháng Bẩy năm 2014, tỷ lệ này chỉ là 10%. Ông dành khá nhiều thì giờ nói đến việc can dự của Nga vào việc truy cập trái phép Ủy Ban Toàn Quốc của Đảng Dân Chủ và giám đốc tranh cử của bà Clinton.
Công bố phúc trình tình báo
Nhưng ông không đi xa đến chỗ đích danh nói chính Vladimir Putin sắp xếp việc truy cập Đảng Dân Chủ trái phép trong lúc có bầu cử ở Hoa Kỳ. Nhưng ông xác nhận rằng nó đã được thực hiện ở cấp cao nhất của Điện Cẩm Linh.
Obama nói rằng ở Nga, ít có điều gì xẩy ra mà lại không có sự gật đầu của Putin. Ông bảo ông sẽ để công chúng quyết định xem liệu có những viên chức Nga cao cấp ngổ ngáo nào dám hành động mà Putin không biết chăng.
Obama cũng cho hay ông muốn dành cho cộng đồng tình báo cơ hội công bố phúc trình về việc truy cập trái phép trước khi mãn nhiệm. Nhưng ông dè dặt cho rằng một số tư liệu sẽ được xếp loại mật vì tiết lộ chúng sẽ tiết lộ luôn cách Hoa Kỳ thu lượm tình báo.
Chính sách một Trung Hoa
Obama nói ông đã khuyên Ông Trump “suy nghĩ thấu đáo” trước khi thực hiện bất cứ thay đổi nào về chính sách “một Trung Hoa”.
Ông Trump thì cho hay ông không bị trói buộc bởi chính sách đã có cả nhiều thập niên qua theo đó, Hoa Kỳ nhìn nhận Đài Loan là một phần của Trung Hoa.
Chính sách “một Trung Hoa” trở thành một vấn đề sau khi Ông Trump phá cả hàng thập niên nghi lễ ngoại giao bằng cách điện đàm với Nữ Tổng Thống Đài Loan.
Obama nói rằng ông bảo Ông Trump nên có đủ cả nhóm của mình trước đã rồi được thuyết trình đầy đủ, sau đó mới nên cân nhắc việc thay đổi. Ông bảo vấn đề Đài Loan cực kỳ quan trọng đối với Trung Hoa, và việc họ phản ứng ra sao trước bất cứ thay đổi nào là điều quan yếu.
Cử tri đoàn
Obama nói rằng ông sẽ không phát biểu ý kiến về việc liệu cử tri đoàn có nên được thuyết trình về việc can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử của Hoa Kỳ trước khi họ bỏ phiếu vào hôm thứ Hai này hay không.
Theo ông, “đó là việc của nhân dân Hoa Kỳ, và nay là việc của cử tri đoàn phải quyết định người kế nhiệm tôi”.
Ông mô tả cử tri đoàn là “vết tích xưa” và là di vật của lịch sử. Nhưng theo ông, nếu các chính khách có một sứ điệp mạnh mẽ, phiếu của dân và phiếu của cử tri đoàn nên ăn khớp với nhau.
Obama nói thêm: khó có thể giải thích chiến thắng bất ngờ của Ông Trump và việc gia tăng của tinh thần phe phái chính trị.
Đọc các phát biểu của Obama, cảm tưởng rõ rệt nhất là: dù hứa sẽ tiếp tục hoạt động để đẩy mạnh nghị trình hay di sản của mình, ông biết rõ với Trump, việc đẩy mạnh ấy chắc chắn sẽ bị đẩy lùi. Chiến thắng của Trump sẽ luẩn quẩn mãi trong đầu ông như nó đã luẩn quẩn trong suốt cuộc họp báo này.
Thượng viện sẽ điều tra
Hãng tin A.P. cũng cho hay uỷ ban tình báo của Thượng Viện sẽ tiến hành một cuộc điều tra thấu đáo, lưỡng đảng và tổ chức các cuộc điều trần về điều gì đã khiến chính phủ Obama tuyên bố vào ngày 7 tháng Mười rằng chính phủ Nga điều khiển việc truy cập trái phép các trang mạng chính trị.
Chủ Tịch Ủy Ban, Richard Burr của Bang North Carolina, nói: “Ủy Ban sẽ theo chân tình báo đến bất cứ nơi nào nó dẫn tới”.
Dân Biểu Cộng Hòa California, Devin Nunes, Chủ Tịch Ủy Ban Tình Báo Hạ Viện, cho hay việc xem xét của ủy ban ông đối với vụ truy cập trái phép đã gặp trở ngại vì các cơ quan tình báo không cung cấp tín liệu cho ủy ban. Ông Nunes nói rằng ông “rất hoảng khi tín liệu được cho là mới cứ tiếp tục được rì rỏ cho truyền thông nhưng lại không được cung cấp cho Quốc Hội”.
Ông Nunes nói: ủy ban dự định sẽ viếng thăm các cơ quan FBI, NSA, CIA và Cơ Quan Tình Báo Quốc Phòng vào tháng Giêng này để điều tra thêm về vụ truy cập trái phép.
Trước khi nhận các câu hỏi của cử tọa, Ông Obama đã lên tiếng “ca ngợi” các thành tích của mình: giảm tỷ lệ thất nghiệp, con số người được bảo hiểm gia tăng, nhiều thành tựu ngoại giao, trong đó có việc mở lại bang giao với Cuba.
Ông cho rằng ông để lại một đất nước “mạnh hơn và thịnh vượng hơn khi chúng ta bắt đầu”. Nhưng Ông nhắc nhở dân chúng rằng còn cần phải làm nhiều hơn nữa trong các vấn đề lớn của quốc gia. Ông hứa sẽ tiếp tục thúc đẩy nghị trình của chính phủ ông sau khi đã rời chức vụ.
Syria, Nga và Iran vấy máu
Ông Obama cho rằng Syria, Nga và Iran vấy máu đầy tay về những gì xẩy ra tại Aleppo. Ông bảo cả thế giới “hợp nhất với nhau trong kinh hoàng” trước cuộc tấn công vào các khu vực do quân nổi dậy chiếm giữ ở Aleppo.
Obama kết án chính phủ Syria và hai đồng minh hùng mạnh của họ đã cố tình “bao vây, phong tỏa và bỏ đói các thường dân vô tội” và nhắm cả các nhân viên cứu trợ và nhân viên y tế. Ông bảo: toàn bộ nhiều khu phố đã biến thành “gạch vụn và tro tàn”.
Ông cũng cho rằng nhiều thường dân đã bị xử tử.
Obama thừa nhận rằng cuộc nội chiến gần 6 năm ở Syria là một trong các vấn đề khó khăn nhất ông từng phải đương đầu. Bất kể sự thất bại của ông không ngăn chặn được cuộc nội chiến, Obama không gợi ý gì là sẽ có thay đổi chiến lược.
Nga giúp Trump thắng cử
Obama bênh vực cung cách Ông xử lý vụ truy cập trái phép các trang mạng chính trị xẩy ra trước cuộc bầu cử tháng Mười Một.
Ông cho hay: mục tiêu của ông là gửi một thông điệp rõ ràng cho Nga rằng các vụ xâm nhập như thế không thể nào dung tha được. Nhưng ông không cho biết đáp trả của Hoa Kỳ sẽ như thế nào.
Obama bảo: với “bầu không khí cự kỳ phe đảng” của cuộc bầu cử, quan tâm chính của ông là tính liêm chính (integrity) của diễn trình bầu cử. Ông nói: ông muốn biết chắc công chúng Hoa Kỳ hiểu rằng Nhà Trắng đã cố gắng “thủ diễn mọi sự một cách ngay thẳng”.
Ông cho biết: ông đã nói chuyện với Tổng Thống Nga Vladimir Putin hồi tháng Chín và bảo ông ta “cắt bỏ đi!” (cut it out).
Nhà Trắng chưa bình luận gì về nội dung trả đũa. Có thể là tấn công trả thù trên liên mạng hoặc chế tài nhằm vào các cộng sự của Putin.
Theo Obama, mọi người cần quan tâm đến bình diện truy cập trái phép từng khiến cho các chính phủ, các doanh nghiệp và các cá nhân bị thương tổn.
Ông cho hay: việc Nga truy cập trái phép không hẳn là một “mưu đồ gián điệp tinh vi, phức tạp” gì. Nhưng bản chất không tinh vi của việc này làm ông lo ngại và mọi người nên lo ngại. Vì việc trên đặt ra một thách đố liên tục: đất nước bị truy cập trái phép mỗi ngày. Ông quả quyết Nga đã can thiệp giúp Donald Trump thắng cử!
Sự thất bại của Dân Chủ
Obama nói: ông hối tiếc đã không thể chuyển giao sự thành công chính trị của ông cho các cuộc đua của Đảng Dân Chủ trên khắp nước.
Ông nhìn nhận sự thất bại của đảng mình, và của chính ông, đã không xây dựng được một cơ sở ủng hộ rộng rãi suốt thời ông cầm quyền. Ông bảo: đảng phải làm công việc tốt hơn bằng cách vươn tay ra nắm lấy các cử tri, ở cả các tiểu bang và quận hạt mình không chắc gì nắm phần thắng.
Obama bảo: "đó là điều đáng lý ra tôi đã phải làm nhiều hơn nhưng không dễ làm khi bạn phải xử lý cả một mớ vấn đề ở đây, ở Nhà Trắng”.
Đảng Dân Chủ đã mất hơn 1,000 ghế ở Quốc Hội, ở các cơ quan lập pháp tiểu bang và các tòa thống đốc dưới thời Obama làm tổng thống 2 nhiệm kỳ.
Với Donald Trump
Obama nói rằng ông hiến cho tổng thống sắp nhậm chức Donald Trump “một số gợi ý khá chuyên biệt” về việc bảo vệ tính liêm chính của chức vụ và các định chế khác. Nhưng không cho biết đó là những gợi ý gì.
Ông bảo Ông Trump “lắng nghe” ông. Nhưng ông cho biết ông không thể nói chắc chắn liệu Ông Trump có nghe theo lời cố vấn của ông hay không.
Obama và Trump điện thoại với nhau vài lần kể từ ngày hai người gặp nhau ở Nhà Trắng, 2 ngày sau cuộc bầu cử. Và thường là Trump tiết lộ việc họ nói chuyện với nhau.
Obama cho rằng các cuộc điện đàm của họ “thân tình” chứ không “đề phòng chi cả” dù họ bất đồng sâu xa về nhiều vấn đề.
Đáng lẽ phải tấn công ồ ạt ở Syria
Obama cho hay: Hoa Kỳ đáng lẽ phải “tấn công ồ ạt và sẵn sàng chiếm đóng Syria” để ông có thể can thiệp một cách mạnh mẽ hơn vào cuộc nội chiến của nước này.
Tuy nhiên, theo ông, làm thế không khả thi vì một số lý do. Việc này đòi rất nhiều quân sĩ Hoa Kỳ; ông thiếu sự hỗ trợ của Quốc Hội và quyền theo luật quốc tế; Hoa Kỳ đã triển khai rất tốn kém tại Iraq và Afghanistan; phe đối lập ở Syria không sẵn sàng để cai trị; và Nga cùng Iran hết lòng che chở chính phủ Syria.
Obama nói rằng: giải pháp quân sự nhằm xâm lăng ngắn hạn rất cám dỗ vì “chúng ta muốn làm một điều gì đó”. Nhưng “không thể thực hiện việc này một cách rẻ tiền”.
Ông bảo: ông tự hỏi mình xem liệu mình có thể làm gì để cứu các sinh mạng. Nhưng ông cho hay: ưu tiên số 1 của ông là làm điều đúng cho Hoa Kỳ.
Tấn công Cộng Hòa
Obama phê bình việc Đảng Cộng Hòa tỏ ra ấm áp với Tổng Thống Nga Vladimir Putin, cho rằng "Ronald Reagan có thể đang trở mình trong quan tài”.
Ông bảo: Đảng Cộng Hóa đang sa vào thế nạn nhân cho các cố gắng của Nga nhằm làm yếu đi nền dân chủ Hoa Kỳ.
Obama trích dẫn một cuộc thăm dò mới cho thấy hơn 1 phần 3 đảng viên Cộng Hòa tỏ ra thân thiện với Putin. Việc này gia tăng vì hồi tháng Bẩy năm 2014, tỷ lệ này chỉ là 10%. Ông dành khá nhiều thì giờ nói đến việc can dự của Nga vào việc truy cập trái phép Ủy Ban Toàn Quốc của Đảng Dân Chủ và giám đốc tranh cử của bà Clinton.
Công bố phúc trình tình báo
Nhưng ông không đi xa đến chỗ đích danh nói chính Vladimir Putin sắp xếp việc truy cập Đảng Dân Chủ trái phép trong lúc có bầu cử ở Hoa Kỳ. Nhưng ông xác nhận rằng nó đã được thực hiện ở cấp cao nhất của Điện Cẩm Linh.
Obama nói rằng ở Nga, ít có điều gì xẩy ra mà lại không có sự gật đầu của Putin. Ông bảo ông sẽ để công chúng quyết định xem liệu có những viên chức Nga cao cấp ngổ ngáo nào dám hành động mà Putin không biết chăng.
Obama cũng cho hay ông muốn dành cho cộng đồng tình báo cơ hội công bố phúc trình về việc truy cập trái phép trước khi mãn nhiệm. Nhưng ông dè dặt cho rằng một số tư liệu sẽ được xếp loại mật vì tiết lộ chúng sẽ tiết lộ luôn cách Hoa Kỳ thu lượm tình báo.
Chính sách một Trung Hoa
Obama nói ông đã khuyên Ông Trump “suy nghĩ thấu đáo” trước khi thực hiện bất cứ thay đổi nào về chính sách “một Trung Hoa”.
Ông Trump thì cho hay ông không bị trói buộc bởi chính sách đã có cả nhiều thập niên qua theo đó, Hoa Kỳ nhìn nhận Đài Loan là một phần của Trung Hoa.
Chính sách “một Trung Hoa” trở thành một vấn đề sau khi Ông Trump phá cả hàng thập niên nghi lễ ngoại giao bằng cách điện đàm với Nữ Tổng Thống Đài Loan.
Obama nói rằng ông bảo Ông Trump nên có đủ cả nhóm của mình trước đã rồi được thuyết trình đầy đủ, sau đó mới nên cân nhắc việc thay đổi. Ông bảo vấn đề Đài Loan cực kỳ quan trọng đối với Trung Hoa, và việc họ phản ứng ra sao trước bất cứ thay đổi nào là điều quan yếu.
Cử tri đoàn
Obama nói rằng ông sẽ không phát biểu ý kiến về việc liệu cử tri đoàn có nên được thuyết trình về việc can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử của Hoa Kỳ trước khi họ bỏ phiếu vào hôm thứ Hai này hay không.
Theo ông, “đó là việc của nhân dân Hoa Kỳ, và nay là việc của cử tri đoàn phải quyết định người kế nhiệm tôi”.
Ông mô tả cử tri đoàn là “vết tích xưa” và là di vật của lịch sử. Nhưng theo ông, nếu các chính khách có một sứ điệp mạnh mẽ, phiếu của dân và phiếu của cử tri đoàn nên ăn khớp với nhau.
Obama nói thêm: khó có thể giải thích chiến thắng bất ngờ của Ông Trump và việc gia tăng của tinh thần phe phái chính trị.
Đọc các phát biểu của Obama, cảm tưởng rõ rệt nhất là: dù hứa sẽ tiếp tục hoạt động để đẩy mạnh nghị trình hay di sản của mình, ông biết rõ với Trump, việc đẩy mạnh ấy chắc chắn sẽ bị đẩy lùi. Chiến thắng của Trump sẽ luẩn quẩn mãi trong đầu ông như nó đã luẩn quẩn trong suốt cuộc họp báo này.
Thượng viện sẽ điều tra
Hãng tin A.P. cũng cho hay uỷ ban tình báo của Thượng Viện sẽ tiến hành một cuộc điều tra thấu đáo, lưỡng đảng và tổ chức các cuộc điều trần về điều gì đã khiến chính phủ Obama tuyên bố vào ngày 7 tháng Mười rằng chính phủ Nga điều khiển việc truy cập trái phép các trang mạng chính trị.
Chủ Tịch Ủy Ban, Richard Burr của Bang North Carolina, nói: “Ủy Ban sẽ theo chân tình báo đến bất cứ nơi nào nó dẫn tới”.
Dân Biểu Cộng Hòa California, Devin Nunes, Chủ Tịch Ủy Ban Tình Báo Hạ Viện, cho hay việc xem xét của ủy ban ông đối với vụ truy cập trái phép đã gặp trở ngại vì các cơ quan tình báo không cung cấp tín liệu cho ủy ban. Ông Nunes nói rằng ông “rất hoảng khi tín liệu được cho là mới cứ tiếp tục được rì rỏ cho truyền thông nhưng lại không được cung cấp cho Quốc Hội”.
Ông Nunes nói: ủy ban dự định sẽ viếng thăm các cơ quan FBI, NSA, CIA và Cơ Quan Tình Báo Quốc Phòng vào tháng Giêng này để điều tra thêm về vụ truy cập trái phép.